فاروق فرساد
مِنَ الْمُؤْمِنینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللّهَ عَلَیْهِفاروق فرساد
مِنَ الْمُؤْمِنینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللّهَ عَلَیْهِنامه ی کاکه ئه حمه دی مفتی زاده بو کاکه فاروقی فه رساد.
«بسم الله الرحمن الرحیم»
برای
خۆشه‌ویستم کاکه فاڕوق گیان!
السّلام
علیکم و رحمة الله و برکاته.
هه‌واڵی
به‌رنامه پڕبه ره که ته که ی ڕه‌مه‌زانتم بیست. بیستم که چه‌نێ له دڵی خه‌ڵکی
تینوی قسه‌‌ییکی باره‌و خوا دا، کاری کردگه‌و؛چه‌ن لاوانی به گوڕی تامازرۆی
باسێکی گڕداری تێنی ژیان به گیان‌ده‌ری، کێشاوه‌ته مزگه‌وت. من، شوکری خوا ئه‌که‌م؛
تۆیش هه‌ر شوکری خوا بکه‌و، بێژه: یاخوا له‌خوا به‌زیاد بێ که: به‌شه‌ری به عه‌قڵه‌وه
خولقاند. له‌خوا به‌زیاد بێ: وا به‌شه‌ری، به‌ش‌دا له دڵێ که تام‌و مه‌زه‌ی حه‌قی،
له هه‌نوێن پێ شیرینتره. له خوا به‌زیادبێ که: فیتره‌تی مرۆی، به شه‌وقی به‌ره‌و
«لایحه‌ق‌چون»ه‌وه گرساند. له خوا به‌زیاد بێ که: ڕێگه‌ی حه‌ق و ئینسانانه
ژیانی، پێمان نیشان‌دا. جا له دوای شوکری ئه‌وانه، فره‌یێ‌تریش کاری خوایی، بڵێ:
ئه‌ی له خوا به زیادبێ که:منی مناڵی دوێکه‌ی-که هێشتا بۆی شیر له‌ده‌مم تێ- له
دینه گیان گه‌شێنه مردگ ڕاشه‌کێنه‌که‌ی خوه‌ی، نه‌ختاڵێ، شاره‌زا کرد. ئه‌ی له
خوا به زیادبێ که: ئه‌وزاعی، وه‌ها گه‌ڕان که: منی منداڵ، وه‌ک زۆرێ له براو
خوه‌یشکه هاوڕیه‌کانم، بوێرم: ناوی خواو په‌یغه‌ممه‌ر-ص- بێنم‌و؛ باسی ڕێگه ڕێکه‌که‌ی
خواگیانێ ڕاگه‌ێینم‌و؛ خه‌ڵکیش بوێرن: وه کۆ بن‌و؛ گوێ ڕاگرن‌و؛ جار له‌بۆ
جاریچ، فره‌تر بونه‌وه؛ گشت نه‌ترسین‌و، پێکه‌وه دهن به‌ینه ده‌نگی یه‌ک‌و،
صڵه‌وات‌و سه‌لام پێشکه‌ش که‌ین به مامۆستاو ڕێ نیشان‌ده‌رو پێغامی خۆشبهختی
هاوری خۆشه‌ویستمان «محمد»و، به هه‌مو خۆشه‌ویسانی. ئه‌ی هه‌زار جار له خوا به
زیاد بێ.
به‌ڵان
ڕۆڵه گیانه‌که‌م!»هه‌زار حه‌کیم به قه‌د ده‌رده‌دارێ، نازانێ«. برات، ڕیشی ڕه‌شی،
به خوگه‌ملکێ له ته‌ک شه‌یتان‌و نه‌فسی ملهۆڕا، چه‌رمو کرد. وابزانم: بۆم وتبی
که: گه‌لێ جار، له گه‌رمه‌ی باسا، بڕێ نیّه‌تی لارلار، په‌لاماری دڵمیان داوه،
تا قیمه‌‌تی کاره‌که‌م، لێ بڕفێنن‌و؛ به کۆڵێ کۆته‌ڵ‌و کرمۆڵه‌وه، کۆڵه‌وارو ڕه‌نج
له خه‌سار بمنێرن به‌ره‌و قه‌ورو قیامه‌تی خۆم. هه‌ر ته‌نیا به بۆنه‌ی ئه‌و هه‌مگه
ته‌جره‌به‌وه، وه کار ئه‌وه یێم که وه‌ک باوکێ یا برایێکی شاره‌زا، دڵسۆزانه،
به تۆیش‌و به گش ئازیزانی ڕێ به خه‌ڵک پیشان‌ده‌ر بێژم: هاوڕیه خۆشه‌ویسته‌که‌م!
یه‌کجار به‌رتره‌‌و، بانتره له هه‌ر خزمه‌تێکی خاوێن‌و، له شوکرانه بژێری بۆ
ته‌‌وفێقی هه‌ر خزمه‌تێک، که: ژیرانه‌‌و به پسپۆڕی سۆێری، سرنجه‌ی هه‌ر چێ که‌لێنی
دڵته بدیت‌و؛ خاس‌خاس بی‌وژنێت‌و؛ هه‌ر جۆره جڕو جانه‌وه‌رێکی لێ بێ - چه له
به‌راو، چه له وه‌ختی کاره‌که‌‌داو، چه له‌‌وه‌دوا - وه‌ده‌ری بێری‌و، توڕی به‌یت‌‌و:
وا دڵت پاکه‌وه که‌ی که: دڵنیابی: کۆڵه‌که‌ی به‌ره‌و ماڵ‌و ژیانی وه ڕاسیت، نه
پوچه‌ڵی هاتیاو نه کرمۆڵ؛ وه سوێ، خوا له خوه‌ت‌و کرده‌‌وه‌که‌ت ڕازیه‌‌و، خوه‌یشت
ڕازیت. «به‌ڵام ژیرانه، ناخی دڵ ده‌رێنی». هه‌رکارێ، تا گه‌وره‌‌تربێ، درزو
برینی زۆرتری هه‌یه بۆ تێ‌‌خزانی به پاڵه پسکێ یا وه چاوشاره‌کێ یا وه دزه
دزه‌ی شه‌یتان‌و هه‌وا. دهی جا ڕۆڵه خاسه‌که‌م! تۆ خوا حه‌یف نیه: فره‌یێ خۆ
بڕه‌تنین‌‌و، صۆزی بمرین، ده‌سمان له بن هه‌وانه‌ی خاڵیوه ده‌رچێ، یا بچێته که‌سافه‌تا؟
یا دوسپه‌ی، هاوارکه‌ین: ئاخ خۆزگا نامه‌ی عه‌مه‌ڵم هه‌ر وه ده‌سمه‌وه نه‌دریاێ؟
شه‌ڵاهه‌ر نهم زانیبا: کۆڵه‌که‌م چی تیایه؟
برای
برام! وه گیانی تۆ، زۆر نیّه‌تی گم‌و نادیار هه‌ن که له قوژبنێکی دڵا، خۆی لێ
ماته ئه‌ده‌ن‌و؛ له کۆڵێ گوێزی ئازای«ئازایێک» هه‌ر بارێ زوێڵی بێ که‌ڵک یا
بۆگه‌ن یێڵنه‌وه. جا هه‌ر له ئیسه‌‌وه ده‌س‌ودڵت، حه‌ساوی یه‌ک گیرکه‌و؛ خۆ فێر
شه‌ڕکه له‌یه‌ل هه‌ر میکرۆبێکی گورگه‌مێشی هه‌واو گورگی شه‌یتاناو؛ قسه جوانه‌که‌ی
ئیمامی«بوصیریت» دایمه له بیر بێ‌که:«کم حسنت لذة…!». ئه‌نجا ڕۆژ بۆ ڕۆژ،
سرکترو، حه‌کاکترو، ژیرتر ئه‌ویت‌و، ئازاتریش. جا ئه‌وساکه، باش تێ‌ئه‌گه‌ی که:
به‌ردانی ئه‌و دزده‌سه‌ک‌و دزه‌یش له گیانمان، هه‌ر ڕه‌حمه‌ته‌و؛ هه‌ر مایه‌ی
ئازاتر بون‌و، سازتر بونمانه به‌ره‌و ژیانێکی به‌ڕاستی، نه‌وه‌ک ئه‌م سه‌رو پۆرتی
جوڵانی به ناو ژیانه؛ وه هه‌ر وه‌سه کایه‌کلێ‌و له ترو که‌وتن‌و مانوبون‌و
عاره‌قه ڕژانی مناڵان(وه‌لێکان هاوار بۆ داهاتوی مناڵێ، ته‌سلیمی ته‌وه‌زه‌لی‌وێت‌و؛
خۆ ئه‌ڕه‌تێنێ!). ئه‌وساکه ورده‌ورده، خۆ به‌ره‌و ڕزگاری ئه‌وێنی لهم بێ که‌سی‌و
وێڵیه‌ی دنیای«دوری»و؛ له قسهو حاڵی ئه‌و که‌سداره به‌خته‌وه‌رانه، تێ‌ئه‌گه‌ی
که: جارجارێ، له کاتی«السّلام علیک…»دا خۆ له‌خزمه‌تی پێغه‌مّه‌را ئه‌بینی. ته‌نانه‌ت،
وه‌ختی «ایّاک نعبد…»، خۆ ئه‌وینی له خزمه‌تی خوا‌دا: خواێیک که هه‌میشه له هه‌رچێ
نزیکه، لێمان نزیکتره‌و؛ چه ئێمه له‌و دورین. وه باش حاڵی ئه‌وی که: تامی ته‌نیا
تاوێکی هه‌رکام له‌و حچوره گه‌وره یا چکۆله، له تامی صه‌ت ساڵ«هه‌تۆڵ مه‌تۆڵ»و«نۆره
که‌وچک» له‌یه‌ل ته‌واو زله‌زله‌گه‌لی دنیا، بۆ گه‌وجگه‌لی دنیا په‌رس، خۆشتره.
ئه‌مّا شه‌مشه‌مه کوێره، له هه‌وای گیان گه‌شێنی پاش‌بارانه‌ی به‌ر به‌یانی به‌‌هاران
ئه‌سڵه‌مێته‌وه‌‌و؛ بن مه‌غاره‌کۆنی تنوک‌و بۆدڕنی پێ خۆشتره. ئه‌و جا تێ ئه‌گه‌ی:
سبه‌ینێ، له دنیای«نزیکی»: دنیای «خیرٌ و أبقی»دا، تامی «مع‌النّبیین …»و هه‌وای
سه‌ر به‌رزی«إلی ربّها ناظرة» ئه‌بێ چۆن بێ. جا باوه‌کو، خوه‌می گه‌نه‌ژه‌ی
پیری له تین کهوتو، تازه ئه‌و ئازایه‌تی‌و بڕشته‌م لێ دوره، وه‌لێ خوا ئه‌زانێ:
به دڵ دڵسۆزتانم‌و، حه‌ز ئه‌که‌م ئێوه، قه‌د بڕ بڕۆن‌و، به‌نه به‌رمناو، بگه‌ێنه
ئه‌و کڵاوه‌‌ی انسانیّه‌ته.ئیتر، وتن له من‌و؛ خۆ خوه‌ش‌گه‌ره‌ک‌بون‌و ژیری‌و
غیره‌ت له ئێوه‌‌و، قه‌وه‌تیش له خوا.
دوای ئه‌و
مۆچیاریگه‌له، قسه‌ێیکی وردی بڕێک له خوه‌یشتان، تێرمه‌وه بیرت که:
«دعوت»و«تزکیه» پێکه‌وه ناخونجێن. پاشانیچ، بیر بهره ته‌وزێحه‌که‌ی ئه‌م
برایشته که: ئه‌شێ به قه‌و«لێ‌هات» کار، وه هه‌ر که‌سێ بسپێردرێ. جا له
دوا گشت ئه‌وانه، تۆیش‌و باقی هاوڕێ‌کانیشت، دڵسۆزانه بۆ هه‌م خۆ، هه‌م خه‌ڵک،
شورا ئاگادار که‌ن که: هه‌ر کام تا چ ڕادێیک له خزمه‌تی بێ گه‌رد‌و، لێ یێت‌و؛
ئه‌‌توانن وه‌بێ نگه‌رانی‌و، وه‌دڵته‌ختی، بچنه به‌ره‌وه. ئه‌نجا پاش ڕاوێژو،
هاوده‌نی‌و، ته‌صمیمی شورا«ده‌س له ئێوه‌‌و؛ قه‌‌وه‌ت له خوا»؛ به تکاو لاڵه‌‌ی
خالص‌بونی دڵ‌و ده‌رونه‌‌وه، بچنه مه‌یدانی عه‌مه‌ڵ‌و، هه‌میشه، له بیرتان بێ
که: «سیری الله عملکم»و؛ «ده‌رونیش وه‌ک ده‌ر، له خوا دیاره‌و؛ » گ‌جارێ، به
کوڵی دڵ، دوعا بکه‌ن: یا خوا هیچکاممان؛به خه‌جاڵه‌‌ت‌و خه‌فه‌تباری نه‌مرین. با
ئه‌ویچه بێژم: به گیانی خۆت‌و هه‌مو خۆشه‌ویسانی‌که‌م، ئه‌گه‌ر هه‌ر له تۆسکاڵێ
توشی پۆزبونه‌‌وه، هه‌تا ئه‌گاته هه‌زار که‌سنی‌تر وه‌ک: شکاندنی فڵانه
موسوڵمانی نه‌یار، یا فیساره هاوڕێ، به حاڵ‌و نه‌حاڵ، تێکه‌ڵی نیه‌تت ببێ، نه‌ک
هه‌ر ته‌نیا خۆت، به‌ڵکو ئه‌گه‌ر پڕ دنیاێیکیش خه‌ڵکت داچڵه‌کاندو، له سه‌ر ڕێی
دین، کۆت کردنه‌‌وه، ئه‌وانیچ هه‌ر»ده‌هۆڵی هۆڵۆڵ«ئه‌ون؛ هه‌رچه‌نیش دنیا، ژێر‌و
بان بکه‌ن. سرنجێکی درێژاو پانای تاریخ به‌ن‌و؛ له قسه‌که‌م باش حاڵی‌بن‌و… جا
ژیرانه، دڵسۆزی بکه‌ن بۆ خۆتانیش‌و خه‌ڵکیش‌و؛ ئه‌نجا خوایش یارتان بێ.
ئاواته
خوازی تاڵی‌و تانه‌کێشانی ئیمڕۆژو، سه‌ر به‌رزی سه‌وای هه‌موتان:
براتان ئه‌حمه‌د
12/1/71
وڵام بۆ کاک سه‌لاح موهته‌دی،محمد ژیان مفتی (مفتی زاده)
وڵام بۆ کاک سه‌لاح موهته‌دی،محمد ژیان مفتی (مفتی زاده)،هیچ کات روژنامه ی لیفین بلاوی نه کردوه !!!
وڵام بۆ کاک سه‌لاح موهته‌دیمحمد ژیان مفتی (مفتی زاده)کاک سه‌لاح کیه ؟بسم الله الرحمن الرحیم1- باس کردن‌و لێکۆڵینهوهی رابردوو، ئه‌گه‌ر بۆ وه به‌ر چاو خستنی هه‌ڵه‌کان‌و روون کردنه‌وه‌ی رێگای داهاتوو بێ، کارێکی یه‌کجار باش‌و به‌نرخ‌و پێویسته؛ به‌و مه‌رجه‌ی دوور له لایه‌نگری‌و ته‌عه‌سوب بۆ لایه‌ک و دژایه‌تی له‌گه‌ڵ لایه‌نێکی دیکه‌دا بێت‌و واقیعی رووداوه‌کان به به‌ڵگه‌وه بخاته به‌ر چاوان.2- کاک سه‌لاح به پێچه‌وانه‌ی ئه‌و خاڵه که له سه‌ره‌وه ئاماژه‌ی پێ کرا، پاکانه بۆ کرده‌وه‌کانی رابردووی کۆمه‌ڵه» ده‌کاو زۆر به زیره‌کیه‌وه به نێوحیمایه‌ت‌و پشتیوانیی له مافی ره‌وای گه‌لی کوردو ئه‌و کۆڕو کۆمه‌ڵانه‌ی که بۆ ئه‌و مافه تێ‌ده‌کۆشن، ده‌یه‌وێ هه‌ر خۆی‌و هاوفیکرانی دڵسۆزو لایه‌نگری کورد و کوردستان له قه‌ڵه‌م دات‌و سه‌رجه‌می هێزو بیرو باوه‌ڕه‌کانی دیکه‌ی ئه‌م وڵاته به تاوان‌بارو نه‌زان دانێ، یان لانی که‌م ده‌ورو به‌رپرسایه‌تیان له به‌ر چاوی خه‌ڵکی سوک و لاواز کاته‌وه، ئه‌م کاره‌ش ته‌نیا پێوه‌ندی به ئه‌وڕۆکه‌وه نیه، به‌ڵکوو ئه‌گه‌ر له قسهو باسه‌کانی له‌مه‌وپێش‌و سی‌دی و وت‌و وێژو لێ‌کۆڵینه‌وه‌کانی خۆی‌و هاوڕیانی ورد بینه‌وه، ئه‌م مه‌به‌سته‌مان باش بۆ روون ده‌بێته‌وه.لێره‌دا ده‌مه‌وێ ئه‌م مه‌به‌سته گرینگه بخه‌مه به‌رچاو، که بۆچوونی من به په‌یڕه‌وی له کاکه ئه‌حمه‌د و به نێو یه‌ک نه‌فه‌ر مه‌کته‌ب قورئانی، دژایه‌تی له گه‌ڵ هیچ بیرو باوه‌ڕو کۆڕو کۆمه‌ڵێک‌دا نیه و هیچ کاتێکیش نه بوه؛ به‌ڵام کاتێک که تۆمه‌ت‌و بوختیان‌‌و ناڕه‌وا و تێکه‌ڵ کردنی به ئه‌نقه‌ستی راست‌و درۆ له حاستی که‌سێک که ته‌واوی ژیانی به به‌ره‌که‌ت‌و پڕ له کۆسپ‌و ته‌گه‌ره‌ی خۆی، له رێگای سه‌ربه‌رزی‌و رزگاری گه‌ل‌و نیشتمانه‌که‌ی‌دا فیدا کرد، ده‌بینم، به سپڵه‌یی‌و ئه‌مه‌گ نه‌ناسی ده‌زانم که هیچ نه‌ڵێم‌و به گوێره‌ی توانای خۆم به‌رگری له‌وه نه‌که‌م، به‌تایبه‌ت بۆ ئه‌وانه‌ی که ئێستا گه‌نجن‌و له‌وکات‌و سه‌رده‌مه‌دا نه‌ژیاون، هه‌روه‌ها بۆ به‌ره‌کانی داهاتووی وڵات، سه‌ریان لێ بشێوێ‌و دۆست‌و دژمنیان به پێچه‌وانه‌وه پێ بناسێنن‌و نه‌توانن له ژیانی خۆیان‌دا له به‌سه‌رهاته‌کانی رابردوو باش تێ بگه‌ن‌و وه‌ک چرایه‌ک بۆ داهاتوو که‌ڵکی لێ وه‌رگرن.3- به راستی بڕوا و بیرو بۆچوونی کاکه ئه‌حمه‌د دوور له رقه‌به‌رایه‌تی‌و براکوژیه‌‌و ته‌واوی بیرو باوه‌ڕه‌کان له به‌ڕێو بردنی وڵات‌و نیشتمان‌دا به خاوه‌ن ماف ده‌زانێ، ئه‌وه‌ش له بۆچوونی شوورایی حکوومه‌ته‌وه‌یه که به ته‌دبیرو لێ‌زانی‌و چازانی قووڵی ئه‌و له قورئانی پیرۆزو به‌ڕه‌حمه‌تی خودای ده‌هنده‌و دلۆڤان به‌ده‌س هاتووه، که له کاکه ئه‌حمه‌دا بووبوه باوه‌ڕێکی پته‌و و سه‌ره‌کی که هیچ تاقمێ له نه‌یارانی خه‌ڵک له ته‌واوی ته‌مه‌نی تێکۆشانی بۆ رزگاری گه‌له‌که‌ی نه‌یانتوانی لێ بگۆڕن. بۆ وێنه ده‌توانین چاوێ بخشێنین به سه‌ر رووداوه‌کانی په‌لاماری کۆمه‌ڵه‌و هێزه چه‌کداره‌کانی دیکه بۆ سه‌ر پادگانی سنه‌و به‌دیل‌گیرانی عه‌بدوڵای موهته‌دی (برای کاک سهلاحو سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه) و زۆرێک له ئه‌ندامانی هێزه چه‌کداره چهپیهکانو نه‌خشی کاکه ئه‌حمه‌د له چاره‌سه‌ر کردنی ئه‌و کێشه‌یه‌و ئاماده کردنی بارو دۆخی گونجاو بۆ دامه‌زرانی شوورا له شاری سنه‌و پاشان راوێژه‌کانی بۆ هه‌ڵبژێراوه‌کانی ئه‌ندامی ئه‌و کۆڕه (که هه‌شت که‌س له یازده که‌سه‌که‌یان له موسوڵمانانی لایه‌نگری کاکه ئه‌حمه‌د و ئه‌و سیانه‌که‌شیان له هێزه چه‌پیه‌کان بوون) واته هه‌شت نه‌فه‌ره موسڵمانه‌که‌یان که: ئێوه راوێژو به‌رنامه‌‌تان تا ده‌کرێ نابێ به ئه‌کسه‌ریه‌ت بێ، چوونکه دیاره که زۆرینه به ئێوه‌یه‌و هیچ بیروڕاو بۆچوونێکی ئه‌قه‌لیه‌ت بڕیاری له سه‌ر نادرێت‌و له ئاکام‌دا ئه‌وان منفعل ده‌بن. به‌ڵکوو ده‌بێ تا ده‌توانن داکۆکی له سه‌ر تێکڕایی کردنی بڕیاره‌کان بکه‌ن. تێ‌ڕوانینێکی ئاسایی له ئاسه‌واره جۆراوجۆره‌کانی کاکه ئه‌حمه‌د وه‌کوو نووسراوه‌کان‌و شریت‌و سی‌دیه‌کانی‌و هه‌ر وه‌ها قسهو باس‌و لێکۆڵینه‌وه له مه‌ڕ ئه‌و که‌سانه‌وه که له درێژایی ژیانی کاکه ئه‌حمه‌دا پێکه‌وه بوون، ئه‌م باسه روون ده‌کاته‌وه.4- تێ نه‌گه‌یشتن یان باشتر بڵه‌ین گوێ نه‌دان له ده‌نگی گیان گه‌شێن‌و نیشتمان په‌روه‌ری کاکه ئه‌حمه‌د هه‌م له لایه‌ن حکوومه‌ته‌وه‌و هه‌م له لایه‌ن هێزه چه‌کداره‌کانه‌وه به تایبه‌ت کۆمه‌ڵه، ئاکامی بوو به‌وه‌ی که هه‌م خۆیان زه‌ره‌رو زیانیان لێ کهوتو هه‌م گه‌لی کوردیش ئه‌و هه‌ل‌‌و ده‌رفه‌ته‌ی له ده‌س ده‌رچوو که به زۆربه‌ی ئاواته‌کانی بگا. بۆ وێنه، ئه‌و کاته‌ی که مامۆستایان‌و رێبه‌رانی کوردستان له ماڵی مه‌رحوومی مه‌لا عه‌بدوڵڵای موحه‌مه‌دی له شاری سه‌قز کۆ بوونه‌وه‌و خه‌ریکی لێکۆڵینهوهی بارودۆخی رامیاری کوردستان بوون‌و له ئاکام‌دا به دڵسۆزی‌و تێکۆشانی یه‌کجار زۆری کاکه ئه‌حمه‌د بڕیارنامه‌یێکیان له سێ خاڵی سه‌ره‌کی‌دا ده‌ربڕی سه‌باره‌ت به داواکردنی سێ مافی ره‌وای گه‌لانی ئێران‌و به تایبه‌ت گه‌لی چه‌وساوه‌ی کورد، له حکوومه‌تی تازه سه‌رکه‌وتووی شۆڕشی ئێران، که بریتی بوون له‌مانه: له‌ناو چوونی سێ سته‌می نه‌ته‌وایه‌تی‌و ئایینی‌و چینایه‌تی، که هه‌م کاکه ئه‌حمه‌دو هه‌م مامۆستایان، وه‌کوو شێخ عیزه‌دین‌و خوالێ خۆشبو مه‌لا عه‌بدوڵڵای موحه‌مه‌دی‌و ... ئه‌و بڕیارنامه‌یانه ئیمزا کرد. به‌ڵام له ناکاو هه‌واڵیان دا که له شاری سنه شه‌ڕ داگرساوه (زۆرێک له خه‌ڵکی ساده‌و خۆش‌دڵ‌و بێچاره به دنه‌دانی دیارو نادیاری هاوڕیانی کاک سهلاحو بۆ به ده‌س هێنانی چه‌ک، هێرشیان بردبوه سه‌ر پادگانی سنه، که له ئاخریشه‌وه زۆر که‌س له‌و خه‌ڵکه له ناو چوون، بێ ئه‌وه‌ی مه‌علووم بێ له سه‌ر کام مافی ره‌وا‌وو له لایه‌ن چ که‌سانێکه‌وه، کوژراون‌و بێژگه له خه‌ساره‌ت‌و زه‌ره‌ر نه‌بێ هیچ سوودێک بۆ خه‌ڵکی وه ده‌س نه‌هات.) له به‌ندی پێشودا کورته ئاماژه‌یک به ئه‌م باسه کرا، شیاوی باسه که ئه‌م رووداوه‌م بۆ نموونه گێڕایه‌وه، ده‌نا چه‌ن جاری دیکه‌ش زه‌حمه‌ت‌و تێکۆشانی له راده به‌ده‌ری کاکه ئه‌حمه‌دو دڵسۆزانی که‌ی گه‌لی کورد به داخه‌وه هه‌ر له‌به‌ر خۆویستی‌و ته‌حه‌مول نه‌کردنی جه‌ماعه‌ت‌و بیروڕاکانی‌تر له لایه‌ن کاک سهلاحو هاوڕیانیه‌وه، هه‌رکاتێ به جۆرێک هه‌ڵوه‌شایه‌وه.5- کاک سه‌لاح له به‌شی ئه‌وه‌ڵی قسه‌کانی‌دا (ژماره‌ی 80ی ئه‌م گوڤاره) له زۆربه‌ی باسه‌کانی‌دا وا نیشان ده‌دا که که‌وتۆته بیری زه‌مانی لاویه‌تی خۆی‌و کاکه‌ئه‌حمه‌دو بۆ کاکه ئه‌حمه‌دو ئه‌و کاته دڵی به‌تاسه‌یه - هه‌رچه‌ن له ناو ئه‌و قسانه‌ش‌دا ده‌یه‌وێ بۆ ئه‌و که‌سانه‌ی که ئه‌و باسانه‌ی ده‌خوێننه‌وه، وا بسه‌لمێنێ که گه‌وره‌یی‌و دڵ‌فراوانی‌و پارێزگاری‌‌و نیشتمان په‌روه‌ری کاکه ئه‌حمه‌د، به‌هۆی هاتو چووی له‌گه‌ڵ ئه‌ودا بوه- به‌ڵام له به‌شی دوهه‌می قسه‌کانی‌دا (ژماره‌ی 81ی گۆڤاره که) وا باس ده‌کا که له پرسه‌ی خوا لێ خۆشبوو کاک سواره‌ی ئێلخانی‌زاده‌دا کاکه ئه‌حمه‌د وتارێکی زۆر توندو تیژ دژی حکوومه‌تی شا به‌یان ده‌کا (به وته‌ی کاک سه‌لاح ساڵی 78ی زایینی، ئه‌مما له واقیع‌دا به‌فرانباری ساڵی54ی کۆچی‌هه‌تاوی رێکه‌وت له گه‌ل ئاخری75و ئه‌وه‌ڵی76ی زایینی بوه) به‌ڵام له‌سه‌ر مافی کوردو کوردایه‌تی‌و دیموکراسی زۆر که‌م باس ده‌کاو زۆربه‌ی باسه‌که‌ی سه‌باره‌ت به ئیسلام‌و پیاده کردنی شه‌ریعه‌تی ئیسلامی بوه، پاش سه‌ره‌خۆشیه که‌ش کاک سه‌لاح به ناو خاوه‌نی سه‌ره‌خۆشی له لایه‌ن سازمانی ئه‌منیه‌ته‌وه ده‌گیرێ، به‌ڵام کاکه ئه‌حمه‌د ده‌ڕواته‌وه بۆ سنه‌و له‌وێ سازمانی ئه‌منیه‌ت (ساواک) له جێ ئه‌وه بیگرێ، بانگی ده‌کا بۆ لێکۆڵینه‌وه‌و له‌و کۆبوونه‌وه‌دا کاکه ئه‌حمه‌د راپۆرتی کاک سهلاحو خوا لێ‌خۆشبوو کاک فۆئادی مسته‌فا سوڵتانی‌و چه‌ن که‌سی‌که له سه‌رانی هێزه چه‌پیه‌کان به ساواک ده‌دا‌و ده‌ڵێ که من دژی چهپیهکانو هه‌روه‌ها ناسیونالیست‌و ملیه‌کانم!!! جا کاک سه‌لاح ئه‌وه‌ش ده‌ڵێ که ئه‌و روداوانه‌و زۆر شتی‌که له کتێبێک‌دا که له لایه‌ن حکوومه‌تی ئێستای ئێرانه‌وه بڵاو کراوه ته‌وه هاتوه. به‌ڵام نه ئه‌و حکوومه‌ته‌و نه کاک سه‌لاح ئه‌وه‌یان له بیر نه‌بوه که له‌و نامه دروست کراوه‌دا که وا نیشان ده‌دا له لایه‌ن ساواکی ئوستانی کوردستانه‌وه بۆ مودیریه‌تی کوللی ئیداره‌ی سێهه‌می ساواکی تاران نووسراوه، له سه‌ره‌وه‌ی نامه که تاریخی 24/7و له خواره‌وی‌دا تاریخی 23/7 نوسراوه، له خواره‌وه‌ی لاپه‌ڕه‌ی ئه‌وه‌ڵی ئه‌و نامه‌یه‌ش‌دا، خودی ئه‌وانه‌ی که کتێبه‌که‌یان چاپ کردوه، ئاماژه‌یان کردوه که ئه‌م به‌ڵگه‌یه، راپۆرتی کۆبوونه‌وه‌یه‌که، له تاریخی 24/7دا بوه. یانێ ئه‌وه که کۆ بوونه‌وه که له رۆژێک‌دا بوه، به‌ڵام له رۆژێک پێش ئه‌وه‌دا، راپۆرتی ئه‌نجام بوون‌و ته‌واو بوونی ئه‌و کۆ بوونه‌وه دراوه!!! هه‌ر به‌وه‌دا روون ده‌بێته‌وه که باقی به‌ڵگه‌کانیشی چه‌نده به‌ڕاست‌و به‌نرخن! (له ساڵی 82ی زایینی‌‌دا که تاقمێکی زۆر له په‌یڕه‌وان‌و هاوفیکرانی کاکه ئه‌حمه‌د گیران‌و خرانه زیندان، من‌و زۆر که‌سی‌که‌ش له هاورێان له شاری کرماشان گیراین. دوای چه‌ندین رۆژ لێ‌پرسینه‌وه‌و باس‌و خواس کردن رۆژیکیان له نێو قسه‌کانیان‌دا ئاماژه‌یان به‌و کتێبه کردو منیش گوتم ئه‌گه‌ر لێره هه‌یه، بیهێنن؛ پاش ئه‌وه هێنایان، هه‌ر ئه‌و نامه دروست کراوه‌ی که له سه‌ره‌وه باسم کرد، پێم نیشان دان‌و گوتم باقی به‌ڵگه‌کانی ئه‌م کتێبه‌ش هه‌ر وه‌ک ئه‌و به‌ڵگه‌یه، دروست کراو و جه‌علیین. دوای ئه‌م مه‌سه‌له‌یه ئیتر هیچ قسهو باس‌و ئاماژه‌یه‌کیان له داهاتوودا به‌و کتێبه نه‌کرد!) به‌ڵام به داخه‌وه به‌ڵگه‌ی هاوکاری‌و هاوفیکری بڕێ که‌س له گه‌ڵ ساواک‌دا ـ که خۆیان له هه‌موکه‌س زۆرتربه تێکۆشه‌ری مافی کوردو دڵسۆزی کوردستان له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن‌ـ ئه‌وه‌نده روونه که نه‌یانتوانیوه ره‌دی که‌نه‌وه.6- به پێچه‌وانه‌ی وته‌ی کاک سه‌لاح، که ئه‌ڵێ کاکه ئه‌حمه‌د له‌گه‌ڵ حکوومه‌ت جێژنی کردو خه‌ڵک به‌شداریان نه‌کردو ئه‌وه‌ش بوه هۆی به جێ هێشتنی شاری سنه، هه‌مووی به ته‌واوی بێ‌ئه‌ساسه؛ کاکه ئه‌حمه‌د هه‌موو کاتێ جێژنی به پێ یاسای شه‌ریعه‌ت ده‌کردو رۆژووشی وا ده‌گرت. به‌جێ هێشتنی شاری سنه‌و کۆچ کردنی کاکه ئه‌حمه‌دو تاقمێ له هاو فیکرانی بۆ کرماشان، بۆ به‌رگری له تێک هه‌ڵ‌‌چوونی چه‌کدارانه‌و برا کوژیی بوو، نه به وته‌ی کاک سه‌لاح بو خۆ پاراستن. (ئه‌ساسه‌ن له باوه‌ڕی کاکه ئه‌حمه‌د دا، ته‌نیا ره‌زایه‌تی خوداو سه‌عاده‌تی خه‌ڵک مه‌به‌سته، نه‌ک رۆیشتن به شوێنی ئافه‌رین‌و باره‌قه‌ڵای خه‌ڵک یا حکوومه‌ت‌دا.) حکوومه‌تیش که هه‌ر وه ک هێزه چه‌کداره‌کان باوه‌ڕی به‌و بۆچوونه نه‌بوو، هێزێکی پێشمه‌رگه‌ی کوردی سه‌ر به ده‌وڵه‌تی دروست کرد نێوی نایه «پێشمه‌رگانی موسوڵمان»و گه‌رچی له موخاله‌فه‌تی کاکه ئه‌حمه‌دیش له‌گه‌ڵ ئه‌و کاره‌دا باش ئاگادار بووـ چوونکه لای روون بوو که هه‌ر له‌به‌ر موخاله‌فه‌ت له‌گه‌ڵ ئه‌و براکوژیه له سنه کۆچی کردوه ـ به‌ڵام چوونکه ده‌یزانی زۆرێک له خه‌ڵکی موسوڵمانی کورد وێرای ئه‌و هه‌موه درۆو ده‌له‌سه‌ی حکوومه‌ت‌و هێزه چه‌پیه‌کان سه‌باره‌ت به کاکه ئه‌حمه‌د، هێشتا هه‌ر ئه‌ویان خۆش ده‌وێ، عه‌کسی گه‌وره‌ی کاکه ئه‌حمه‌دی پێ‌یان ده‌دا که وه‌ک ئاڵا هه‌ڵی هێنن‌و به‌و خه‌ڵکه بسه‌لمێنن که پێشمه‌رگانی «موسوڵمان» له لایه‌ن کاکه ئه‌حمه‌ده وه دروست کراوه‌و کاکه ئه‌حمه‌دیش له‌گه‌ڵ حکوومه‌ته. لهم کاته‌دا کاکه ئه‌حمه‌د بۆ ئاگادار کردنه‌وه‌ی خه‌ڵک، له چه‌ند به‌یانیه‌و نامه‌و شریت‌دا بۆ مه‌ردم‌‌و بڕێ له کار به ده‌ستانی حکوومه‌تی ئێران وه‌ک آیت الله منتظری، زۆر به توندی موخالیفه‌ی ئه‌و درۆیه‌ی کردو روونی کرده‌وه که ئه‌و کاره برا کوژییه‌و هیچ پێوه‌ندیێکی به ئه‌وه‌وه نیه.7- دیسان به پێچه‌وانه‌ی وته‌کانی کاک سه‌لاح، کاکه ئه‌حمه‌د نه ته‌نیا ئیسلام به دژی ناسیونالیزم نازانی، به‌ڵکوو هێنده خۆشه‌ویستی گه‌ل‌و وڵاتی له لا به‌نرخه، بۆ که‌سێ که ئه‌و مه‌حه‌به‌ته‌ی له دڵ‌دا نه‌بێ، بڕوای به ئیماندار بوونی به راستی ئه‌و نیه. هه‌ر به‌و بۆنه‌شه‌وه کاتێ که له سنه کۆچی کرد، بۆ کرماشان چوو که شارێکی کورده‌و له سنه‌وه نزیکه، نه بۆ شارێکی غه‌یره کورد.8- کاکه ئه‌حمه‌د له ماوه‌ی ده ساڵی زیندانی‌دا که کاک سه‌لاحیش دانی پێدا ناوه ـ ئه‌گه‌رچی ئه‌ڵێ نازانم بۆ ئه‌و هه‌موه ئازارو ئه‌شکه‌نجه دراوه‌و له‌به‌ینیان بردوه ـ هه‌ر له‌سه‌ر تێکۆشان بۆ مافه‌کانی گه‌لی کوردو خۆشبهختی خه‌ڵک، به‌دیل گیراو ده ساڵیش له به‌ند کرا. ئه‌گه‌ر چاو له نامیلکه‌و په‌خشان‌و شریته‌کانی کاکه ئه‌حمه‌دو چۆنیه‌تی ژیانی بکه‌ین، باش ئه‌وه‌مان بۆ ده‌ر ئه‌که‌وێ؛ هه‌ر به‌و بۆنه‌وه شاگرده‌کانی ئه‌و له مه‌کته‌بی قورئان، ئێستا که‌ش ئه‌و هه‌موو سه‌ختی‌و ئازاره ده‌بینن، به‌ڵام هه‌ر بۆ مافی گه‌له‌که‌یان تێ‌ده‌کۆشن‌و به‌شێکی زۆر له کارو باریان لایه‌نگری‌و پاراستنی مافه‌کانی گه‌لی کورده‌و زۆریان به بۆنه‌ی له‌به‌ر کردنی جلو به‌رگی کوردی‌و زیندوو کردنه‌وه‌ی ئه‌و فه‌رهه‌نگه، کاریان له ده‌س داوه‌و له ئیداره ده‌ر کراون. به‌ڵام بریا کاک سه‌لاحی خزمی کاکه ئه‌حمه‌د ئه‌وه‌نده ئینسافی هه‌بایه وه‌ک خوا لێ خۆشبوو دوکتور قاسملوو له باره‌ی کاکه ئه‌حمه‌ده‌وه قسه‌ی کردبا که ده‌ڵێ: «جارێک له تاران‌و جارێکیش له سنه دیدارم ده گه‌ڵی بوه، ئه‌وه‌نده‌ی من بزانم، گه‌لی کورد پیاوی ئاوا زاناو دڵسۆزی که‌متر به خۆیه‌وه دیوه؛ ئه‌و له رێگایه که وه خزمه‌ت به گه‌لی کورد ده‌کا، ئێمه‌ش له رێگایه‌کی دیکه‌وه.» ئه‌مما له قسه‌کانی کاک سه‌لاح به باشی ده‌ر ئه‌که‌وێ به‌داخه‌وه ئێستاش له فیکری کۆن‌و خۆ ویستانه‌ی توتالیتاریسم دوور نه‌که‌وتۆته‌وه‌و له مه‌نتیقی «پروکوست» وازی نه‌هێناوه! (ئه‌فسانه‌یه‌کی یۆنانی ده‌ڵێ: «له جه‌زیره‌ی «ئیتیک»ی یونان‌دا کابرایه‌کی جه‌رده بوه به نێوی «پروکوست» ته‌ختێکی ئاسنی هه‌بوه دوای رووت کردنه‌وه‌ی هه‌ر رێبوارێک ئه‌وی له سه‌ر ته‌خته‌که راده‌کێشا، ئه‌گه‌ر به ئه‌ندازه‌ی ته‌خته‌که بایه ده‌ستی له سه‌رهه‌ڵ ده‌گرت، ده‌نا یا قاچ‌و قولی ئه‌په‌ڕاند یا ئه‌وه‌نده له به‌ر یه‌کی ئه‌کێشاوه هه‌تا به ئه‌ندازه‌ی ته‌خته‌که‌ی لێ ده‌کرد.») پێویسته بزانین کاکه ئه‌حمه‌د وه‌ک رابه‌رێکی ئایینی، فیکری غه‌یره دینی به تێکڕایی پێ دروست نه‌بوو، به‌ڵام هه‌موو غه‌یره موسوڵمانێکی جوانمێرو داوێن پاک‌و دڵسۆزو خزمه‌تکاری خه‌ڵکی به لاوه به‌رزو به‌ڕێز بوو. ئه‌و به توندی قسه‌ی به مه‌لای دین‌فرۆش‌و شێخی مفته‌خۆرو چه‌و سێنه‌ر ئه‌وت، به‌ڵام له مامۆستایانی خزمه‌تکارو به ئه‌مه‌گی ئایینی زۆری ڕێز ده‌گرت؛ هه‌ر وه‌ها ئه‌و دژ به کومونیسته خائینه‌کان به تایبه‌ت جاسووسه‌کان راده‌وه‌ستا، به‌ڵام به‌ڕێزو حورمه‌ت‌و دۆعای خێر باسی «لومومبا»ی کومونیست‌و «گاندی» هیندووی ده‌کرد و هه موو له بیرمانه له سه‌ره خۆشی کاکه ئه‌حمه‌ددا دوو جار یادی به‌خێر له «ارنستو چگوارا» کرا.9- کاک سه‌لاح ده‌ڵێ: «ئه‌حمه‌دی موفتیزاده گه‌و‌هه‌رێکی به‌نرخ بوو له ده‌ستمان ده‌رچوو، به‌ڵام ئه‌و کاته نا که گیانی سپارد، به‌ڵکوو ئه‌و کاته که بزووتنه‌وه‌ی کوردایه‌تی به‌ره‌و سیاسی چوو.» به‌ڵام له واقیع‌دا کاکه ئه‌حمه‌د سه‌رانسه‌ری ژیانی، سه‌ربه‌رزی‌و رزگاری گه‌لی کوردو پاشان گه‌لانی ته‌واوی عاله‌می له لا له هه‌موو شتێک بایه‌خدارترو به‌نرختر بوو، وه هیچ کاتێ تێکه‌ڵی فڕو فێڵی سیاسی‌و مه‌عامه‌له‌ی سیاسی ـ که له لای سیاسه‌تمه‌دارانی عاله‌م‌دا زۆر باوه‌و ژێر پێ نانێ ئه‌خلاق بۆ وه ده‌س هێنانی مه‌نافیع له لایان گرینگ‌ترین ئه‌سڵی به‌دیهی سیاسه‌ته‌ـ نه‌بوو؛ هه‌ر کاتێکیش وای هه‌ست کردبێ ته‌نیا له‌به‌ر سه‌عاده‌ت‌و خۆشبهختی خه‌ڵک، ناچاره نه‌ختێ له سیاسه‌ت نزیک بێته‌وه، هیچ‌وه‌خت راستی‌و سه‌داقه‌ت‌و خۆشه‌ویستی خه‌ڵکی فیدای مه‌نافیعی شه‌خسی‌و مه‌سڵه‌حه‌تی سیاسی نه‌کردوه. هه‌ر به‌و ده‌لیله‌ش بوه که هه‌م له کاتی حکوومه‌تی پێشووداو هه‌م له زه‌مانی ئه‌م حکوومه‌ته‌دا، نه‌یانتوانیوه نه به ته‌ماعی ماڵی دنیاو نێوبانگ‌و ده‌سه‌ڵات، نه به ترساندنی له ده‌س دانی ئه‌وانه‌و ته‌نانه‌ت گیانی، وه نه حه‌تتا به فڕو فێڵ‌و سه‌ر لێ شێواندن به بیانووی مه‌سڵه‌حه‌تی گه‌ل یا ئیسلامه‌وه، سه‌ری ته‌سلیمی پێ دانه‌وێنن. کاک سه‌لاح هه‌ر وه‌ها که له چه‌ند دێڕی پێش‌دا ئاماژه‌مان پێ کرد، خۆی به خزمه‌تکاری مافی کوردو کوردستان داده‌نێ‌و ده‌ڵێ کاکه ئه‌حمه‌د بزووتنه‌وه‌ی کوردایه‌تی به‌ره‌و سیاسی چوو! سه‌یر ئه‌وه‌یه ئه‌شکه‌نجه دان‌و کوشتنی ده‌یان که‌س له موسوڵمانانی کوردی لایه‌نگری کاکه ئه‌حمه‌د که به ده‌ستی هاوفیکران‌و هاوکارانی خۆی‌و کاک عه‌بدوڵای برای رویداوه، ئه‌وه‌نده ئاشکراو دڵ ته‌زێنه که ناتوانێ ئینکاری بکا، به‌ڵام ده‌ڵێ کاری کۆمه‌ڵه نه‌بوه‌و ده‌ی‌سه‌پێنێ به‌سه‌ر چریکه‌‌کانی فیدایی‌دا! له‌حاڵێک‌دا که یه‌ک نه‌فه‌ر ناتوانێ به سه‌نه‌دو به‌ڵگه‌ی راستییه‌وه ئیسباتی بکا که تاقه نه‌فه‌رێ به ده‌س لایه‌نگرانی کاکه ئه‌حمه‌د کوژراوه یا حه‌تتا ئازاری دیوه! خوێنه‌رانی به‌ڕێز! خۆتان ئینساف بده‌ن که چ که‌سێ پشتیوانی راسته‌قینه‌ی کوردو کوردایه‌تی و چ که‌سێ لایه‌نگری مه‌سڵه‌حه‌تی سیاسی‌و دژی کوردو کوردایه‌تی بوه! لێره‌دا ناچارم وته‌یه‌کی کاکه ئه‌حمه‌د لهم باره‌یه‌دا بگێڕمه‌وه، تێفکریین‌و قه‌زاوه‌ت به خۆتان. دوای هاتنه ده‌ره‌وه‌ی له زیندان له نێو قسه‌کانی‌دا فه‌رمووی: «به خوای موته‌عال قه‌سه‌م به‌رانبه‌ر به‌و که‌سانه‌ی عه‌زیزانی منیان بێ‌تاوانێک شکه‌نجه کوژ کردو هه‌ر وه‌ها به‌رانبه‌ر به‌و که‌سانه‌ی له زیندان به بێ هیچ تاوانێ شکه‌نجه‌یان کردم، له دڵما غه‌یری دڵسۆزی‌و ئاواتی خێرو به‌خته‌وه‌ری بۆ هه‌موویان، هیچ کینه‌یه‌ک نیه.» ورد بوونه‌وه له ئاسه‌واره‌کانی‌شی‌دا به جوانی ئه‌م مه‌به‌سته ده‌خاته به‌ر چاو. که‌سانێ که بیانه‌وێ له بیرورای کاکه ئه‌حمه‌د سه‌باره ت به چالاکی سیاسی له روانگه‌ی ئیسلامه‌وه‌و هه‌ر وه‌ها له سه‌رجه‌می ئه‌فکارو بیرو بۆ چوونی کاکه ئه‌حمه‌د ئاگادار بن، ده‌بێ زۆر به وردی ئاسه‌واره‌کانی موتاله‌عه بکه‌ن‌و گوێ بده‌نێ‌و بیبینن. ئێره جێگای درێژه پێدان‌و لێکۆڵینهوهی نیه. به‌ڵام ئه‌گه‌ر بۆ وێنه ئه‌م چه‌ن پارچه شیعره بخوێننه‌وه، ئه‌زانن به‌ڕاستی هه‌ستی کوردایه‌تی‌و بۆ کوردستان سوتان ئه‌بێ چۆن بێ: «مافی نیشتمان» «کوردستانی جوانم» «چه‌پکێ صه‌ڵوات» «لافاوی داخ» و ... .10- خاڵم کاک سه‌لاح ده‌ڵێ کاکه ئه‌حمه‌د پێ وا بوه، ڕێ ده‌ده‌ن خومه‌ینی رابه‌ری شیعه بێت‌و ئه‌و رابه‌ری سوننه بێ له ئێران‌دا، هه‌ر ئه‌وه‌ش به کوشتنی‌دا. لێره‌دا ئه‌بێ ئه‌مه بڵێم که کاک سه‌لاح به نێوی خزمی نزیکی کاکه ئه‌حمه‌د، ئه‌گه‌رهه‌ر وه‌ها خۆشی ئیدیعا ده‌کا زۆر پێکه‌وه نزیک بوون‌و باش ئه‌و ده‌ناسێ، چۆنه ئه‌وه‌نده‌ی نه‌زانیوه که کاکه ئه‌حمه‌د گه‌رچی له واقیع‌دا رابه‌ری خۆشه‌ویستی ئه‌و خه‌ڵکه بوه، به‌ڵام له ته‌واوی ژیانی‌دا رابه‌ری‌و مه‌قام‌و عینوانی هیچ کاتێ له لا مه‌تره‌ح نه‌بوه‌و هه‌ر به‌و ده‌لیله‌ش بوه که چ له کاتی حکوومه‌تی شاهه‌نشاهی‌دا و چ له کاتی ئه‌م حکوومه‌ته‌دا، له‌به‌ر ره‌زایه‌تی خواو خۆشبهختی خه‌ڵک، هه‌ر مه‌قام‌و مه‌نسه‌بێ که پێ پێشنیار کراوه گوێ نه‌داوه‌تێ؟ ئه‌گه‌ر ئه‌هلی مه‌قام‌و مه‌وقه‌عیه‌ت با، له کاتی هه‌ر دوو حکوومه‌ت‌دا به باشی بۆی ئاماده بوو. هه‌روه‌ها له خاڵه‌کانی پێشوودا ئاماژه‌ی پێ کرا، کاکه ئه‌حمه‌د بۆ ئه‌وه‌ی گه‌له‌که‌ی به مافی به‌رحه‌ق‌و خواپه‌سندی خۆی بگا، ده‌یه‌ویست ته‌واوی کۆمه‌ڵ‌و گروپه کورده‌کان قسهو داخوازه‌کانیان به تێکڕایی‌و یه‌ک ده‌نگ به حکوومه‌تی پاش ئینقیلاب راگه‌یه‌نن‌و دوای ساڵه‌ها کورد به مافی ره‌وای بگا؛ هه‌ر به‌و ئاره‌زوه داخوازه‌کانی خه‌ڵکی له سێ خاڵ‌دا کۆ کردبوه‌وه. یه‌که‌م: لابردنی زوڵمی نه‌ته‌وایه تیی (هه‌موو گه‌لانی ئێران له مافی سه‌ربه‌خۆیی، شتێک وه‌ک نیزامی فیدرالیی به‌هره‌مه‌ند بن.) دوهه‌م: لابردنی زوڵمی چینایه‌تی (دانانی نیزامێکی ئابوری که فه‌قیرو ده‌وڵه‌مه‌ندی تێدا نه‌مێنێ) سێهه‌م: لابردنی زوڵمی مه‌زهه‌بی (ئه‌و هه‌موه زوڵم‌و ته‌بعیزانه که له زه‌مانی سه‌فه‌ویانه‌وه تا ئێستا به‌رانبه‌ر به ئه‌هلی سوننه ئه‌نجام دراوه، نه‌مێنی‌و شیعه‌و سوننی هه‌ر به یه‌ک میزان له مافی خۆیان به‌شدار بن.)ئه‌وه‌ش شایانی باسه که به بیرو باوه‌ڕو بۆچوونی کاکه ئه‌حمه‌د، لهم کاته‌ی مێژووی مروڤ دا، بزوتنه‌وه‌ی چه‌کدارانه، رێگایه‌کی ره‌وا بۆ به‌ده‌س هێنانی مافی گه‌ل نیه. ئه‌وه‌ش به‌و بۆنه‌وه‌یه که، هێزیکی چه‌کدار بیه‌وێ‌و نه‌یه‌وێ، قه‌ت ناتوانێ سه‌ر به‌خۆ بێ، چوونکه بۆ به ده‌س هێنانی چه‌ک‌و جلو به‌رگ‌و ته‌نانه‌ت نان‌و پێ‌خۆری، ده‌بێ چاو له ده‌ستی حکوومه‌تێک بێ که دژی ئه‌و حکوومه‌ته‌یه ئه‌م شه‌ڕی له‌گه‌ڵ ده‌کا، وه هه‌ر ئه‌مه له ئاکام‌دا ده‌بێته هۆی دوور که‌وتنه‌وه له خه‌ڵک‌و بێ‌خه‌به‌ری له‌وان‌و داخوازو پێداویسته‌کانیان‌و ته‌نانه‌ت خه‌یانه‌ت به گه‌ل‌و نیشتمانی‌و ده‌یکا به «داره ده‌ستی» ئه‌و حکوومه‌ته. هه‌ر ئه‌م بۆچوونه به نرخه‌شه که له لایه‌ن کاک سهلاحو هاوفیکرانیه‌وه، به به‌جێ هێشتنی بزوتنه‌وه‌ی کوردایه‌تی‌و به‌ره‌و سیاسی چوون نێوی لێ ده‌برێ!!له کۆتایی‌دا عه‌رزی هه‌موو خوێنه‌رانی به‌ڕێزو هێژا ده‌که‌م که: ئێمه پێمان خۆشه هه‌ر که‌سێک به راستی‌و به ئینسافه وه نه‌قدی کاکه ئه‌حمه‌د بکا و هه‌موو جۆره هه‌ڵه‌و خه‌تایێکی ئێمه‌ش که شاگردانی بچووکی ئه‌و پیاوه گه‌وره‌ین بخاته به‌ر چاو. یاخوا ئێمه‌ش‌و هه‌موو ئه‌وانه‌ی که ناوی کاکه ئه‌حمه‌د ئه‌بیسن‌و ده‌نگی گیان‌گه‌شێنی به گوێ‌یان ده‌گات، بتوانین بۆ به ده‌س هێنانی خۆشبه‌ختی‌و سه‌عاده‌تی خۆمان‌و خه‌ڵکی چه‌وساوه‌مان، که‌سانێکی راست‌و دروست‌و به عه‌هدو په‌یمان بین تا به کرده‌وه، ئامانجه به‌رزه‌کانی ئه‌و رابه‌ره که‌م وێنه‌یه به‌دی بێنین.
شیعریک له ماموستا کریکار سه باره ت به کاک احمد مفتی زاده
موفتی زاده ی نه به ز
موفتی زاده
هومؤمنی ئالی فیرعه ون
زیوانه نویکانی هو به ل
ده یانه ویست
عه قیده که ت وه کو هی وان ده سته موکه ی
ده یان ویست
تویش دینه که ت
وه کو هی وان بکه یته گومه زی زیرو
ته وحیده که ت قوربانی شه خسه په رو،که ی
ده یانه ویست
له زیندانا
تف له سه ر چاوه که ی خو که ی
به لام هه یهو کاکی نه به رد
بوت سه لماندن
که نه وه ک هه ر
سه ری خویان
سه ری( ئیمام) یش دای له به رد
موفتی زاده
هو ئیبنو تیمیه ی بی ناو
سه ربازی کوردی نه ناسراو
من ده زانم
شه رخوازه گور په رسته کان
ده یانه ئه ویست
خوت بفروشی و
گه له ره ش و روته که ی خوت بخه یته داو
بو پاداشیشت چه ن سالی
بتکه نه وه زیری (ضرار
له ئیرانا له میسرو تونس وعه ممانا
له سه رانسه ری جیهانا
گیله سونیت پی بکه ن راو
به لام ئه وه ی
هه تا ئیستات کاری گه ره و
عه سای حه زرتی موسایه
ته وحیده زیندانه که ته و
ئا ئم هه لویسته ی ئیستا یه
موفتی زاده
هو شوره سواری ئه م دینه
مو جاهیدی راسته قینه
من ده م زانی که له سری (سه به ئی ) یه کان
هه موی داخ وبو غز وقینه
بویه ئاوا
له ده وله تی ئیمامی (موسته زعه فین)
وای له زیندانی ئه وینا
به لام له ئیمه ی قوتابیت دلنیا به
تا دوله تی شیعه ماوه
موری تف ونه عله تی مه ی
له نیو چاوه
چونکه
له ولاتی وانا
له زیندانا وه ک وه لاتی کومونیستان
بو ری گرتن
له بانگه وازی ئه م دینه
جیگای خوا ویستی وه کو تو
ئاو ده ستیکی نا وزنیدانه و
زیندانه که ش ژیر زه مینه
موفتی زاده
هو شمشیره بورره نه ده که ی سه لا حه ده ین
کاتی که دیم
شا ئیسماعیلی سه فه وی
ئالای شرک وحوکمی جه هلی
له زیندانا
له به رپی توکه وت ونوی
بو خوشی له خه م وژانا
نه به رده م نه علی ها مانا
چو کی داداو
ناو چاوانی خسته زه وی
هه ناسه م له سینه برا
زانیم ئیتر
زیوانه کان
بو که فارتی به زینی
بو هه ستانی رق وقینی
فتوا ده ده ن
یا موفتی زاده ره ببانی
یا گولی بیابانی سوننی
ئیمام حوسینی سوبحانی
وا حه سرتا ده ت که نه قو چی قوربانی
نسان 92 ماموستا کریکار
هۆنراوه یه کی کاک فارۆق فه رساد
شاره زای شاخان شاخه وانه که م // شاره وه ده ره که ت شنیاره بێ تۆ
یه گانه ی یه کبێژ یه کتا په ره ستی // کوڕی کو‌ڕانت خه مباره بێ تۆ
ڕاۆکه ری ڕاوگه ی گورگ و گورگه مێش // گورگ و گورگه مێش ڕاویاره بێ تۆ
یاقو گه ر چاوی لیلاویش داهات // یۆسۆ گیان دڵم زاماره بێ تۆ
کوردی کوڵۆڵی کۆره وه ری کیش // ڕۆژی ڕۆشنی شه وگاره بێ تۆ
واساری ئه مسال ئه ژنۆی شکاوه // ماماتگه دیسان وه ک پاره بێ تۆ
ڕامیاری ڕانی ڕاگه ی پڕ هه ڵه ت // ڕانی بێ هه واڵ چۆی داره بێ تۆ
دڵ دوکه ڵاوی هه ناسه و فرمێسک // ده س ئه ژنۆ چارم ناچاره بێ تۆ
وڵاتی جوانت کوردستانه که ت // کز و ژاکاوو نایاره بێ تۆ
سارای پڕساخه س پر سه وزه ڵانێ // لای دڵی سوتاو ساکاره بێ تۆ
توزی قه وره که ت کڵه ی چاوانم // دڵ وێڵی گلکوو مه زاره بێ تۆ
ای ئازای نه به ز ئازاده ی سه ربه رز // ئازائی و زانین نزاره بێ تۆ
نه وزادی نه زان ناکام ناته واو // ئاسوی بونه پیاو نادیاره بێ تۆ
کؤڵه ی دڵ هه تی چاو ناگرسیته و // ده رد ئه ریه کێ بێ هه زاره بێ تۆ
ای داد هه ی بێداد دوریت چه ن سه خته // گه نجی سه بوریم هه ژاره بێ تۆ
کوپه کی پاکبار ڕازی پڕ له ڕارز // مه زاری پاکبازی سخاره بێ تۆ
ئاخ له له ززه تی ئاخرین بزه ت // ژیان چه ن سه خته خه ساره بێ تۆ
هه ڵکه وتوی هێژا هه ی نعم الرجل // گولزار جه لای من پڕ ناره بێ تۆ
حه مه ژیانت ڕوڵه ی تاقانه ت // تو خوا چۆن بێژم نازاره بێ تۆ
مناڵ گه ل مه کته ب دیده و نادیده // دیده پڕ ئه سرین دڵ زاره بێ تۆ
هه ڵوی داو وێڵی هه رده وێڵی تورک // شه وی ته نیاییم چه ن تاره بێ تۆ
دڵ لانه وازه و کاری ناڵینه // هه ی هاوار، هاوار، هاواره بێ تۆ
واده زانم ئه مه یش بڵێم که ئه گه ر پیتی ئه وه ڵی هموی به یته کان لای یه که وه دانه ی
ڕه سته یه ک درووست ده بێت به م شێوه: (( شیری کوردوستان کاک ئه حمه د ))
خاطرات یک نفراز اعضای سازمان چریک های فدایی خلق درمورد کاکه احمد مفتی
یک نفر از اعضای سازمان چریکهای فدایی خلق به نام {ع-ب}در زندان واحد 325 بند3، مدت 2سال ، با کاک احمد دیدار زیادی داشته است می گفت در واحد ما 160 نفر بو دند 20 نفرشان از افراد نامداری چو ن عباس امیر انتظام و بابک زهرایی بو دند بابک زهرایی از سران چریکهای فدایی و از بزرگترین تئوریسین های آ نها بو د پدر و پدر بزرگش روحانی بو دند. این شخص شیفته ی اخلاق والای کاکه احمد بود و این چنین نقل می کرد : (از کاک احمد با احمد مفتی زاده و حاج آقا یاد می کرد ): احمد مفتی زاده در زندان برای ما مثل آمپول مسکن بو د او منِ شرور رابه خودش جذب کرد من حریص و تشنه بودم خیلی سُراغش می رفتم .
از
بدترین ها تا بهترین ها همه دوستش می داشتند همه به او احترام می گذاشتند
اُبهت خاصی داشت، قاتلی که در که خیابان مردم رابه رگبار بسته و 27 نفرآدم
کشته بود ، وقتی ازکنا رسلول حاج آقا رد می شد از شرم سرش را پایین می
انداخت، احمد مفتی زاده به عنوان یک انسان به او محبت می کرد امّا او از
شرم نمی توانست در چشمان حاج آقا نگاه کند.
همه
ی زندانی ها ی این بند دوست داشتند در راه با احمد مفتی زاده بر خورد
کنند، سلام علیکی بکنند، با او دست بدهند، همین چند لحظه برای چند روزشان
کافی بود که با آن زندگی کنند.
بابک زهرایی در
حد عالی شطرنج بازی می کرد آماتور بود امّا مثل حرفه ای ها بازی می کرد،
با هر کس بازی می کرد آنقدر مسلط بود تشخیص می داد طرف مقابلش چگو نه و با
چه مهره ای حرکت می کند بجز احمد مفتی زاده تنها او حریفش بو د. افتخار
بابک این بود بعد از چند ماه یکبار با حاج آقا بازی کند چندین ساعت طو ل می
کشید، وقتی بازی می کردند همه ساکت و آرام دورشان حلقه می زدند، وقت نماز و
غذا بازی را همینطور به حالت خودش رها می کردند بعداً دوباره ادامه می
دادند.
بسیار تمیز و با لذت غذا می خورد ،اغلب آبگوشت بود آنهم آب و نخود او معمو لاً نخود را جدا می کرد آبش را تریت می کرد بعداً به نخود نمک زیادی می پاشید و میل می کرد . آخر چه کسی پس مانده ی غذا را می خورد همه دور می ریختند امّا حاج آقا پس مانده ی غذایش را دور نمی ریخت آنرا نگه می داشت بعداًمیل می کرد .
ساعت
سه و چهار نصفه شب زمانی که همه خو ابیده بو دند آن زمانی که شیطان خوب بر
آدمها مسلط است ،اراده ها ضعیف است برای برخاستن ،اگر شیر آبی چکه می کرد
از خواب برمی خواست و آنرا می بست ، می فرمود حیف است نباید این نعمت هدر
داده شود.
من آنو قت جوانی بودم چیزی نمی
دانستم نه صحبتی نه سئوالی همه اش به حرکات و رفتار حاج آقا نگاه می کردم
از خدایم بود کاری به من بسپارد .هرچند دوست داشتم در حقش فرزندی کنم ولی
هیچ وقت اجازه نداد کاری برایش انجام دهم . چند بار وقتی به حمام می رفت من
حو له اش را برایش می بردم نمی گذاشت کسی برایش کاری انجام دهد .هر وقت
اصرار می کردیم می گفت : پسرم:هنوز پاهایم تو ان راه رفتن دارد پس باید
خودم کارهایم را انجام دهم .
بابک زهرایی
صمیمیت خاصی با حاج آقا داشت خیلی به او اعتماد داشت اگر مشکلی پیدا می کرد
می رفت و با او مشورت می کرد . زمانی که امام خمینی به گو رباچوف نامه
نوشت آنها از بابک زهرایی خواستند در باره ی آن نظر بدهد اگر می گفت قبو لش
دارم گذشته اش را نفی کرده بوداگر هم رد می کرد خودش را در گیر کرده بو د
با آقای مفتی زاده مشورت کرد او گفته بو د : صادقانه نظرت را بگو او هم
گفته بو د: امام به نظر خودش کار خو بی کرده است ولی من مارکسیست هستم . هم
سلولی های بابک اورا نجس می دانستند می گفتند:منکر خد ا است اگر چه با
احمد مفتی زاده دو قطب مخالف بو دند امّا همدیگر را تحمل می کردند حاج آقا
مثل دیگران او را نجس نمی دانست به او محبت می کرد.
مسئولان
بند از او لومپن های جنو ب شهر بودند به نوایی رسیده بو دند طبق معمول هر
روز سر شماری می کردند یک روز من دستم روی شانه ی دوستم بود گفت: کرخر
گوساله جلو ی بابا یت هم اینطور می نشینی ؟!!! خیلی بد دهن بودند کسی را
آدم حساب نمی کردند امّا از حاج آقا شرم می کردند در می زدند تا اجازه نمی
داد وارد نمی شدند اگر هم جواب نمی داد معلو م بود در حال نماز است دیگر
مزاحمش نمی شدند از دربان و نگهبان گرفته تا مسئو ل بند و شکنجه گران همه
ازاحمد مفتی زاده شرم می کردند از قیافه و جسمش نمی ترسیدند از نگاه و
معنویتش شرم میکردند.شکنجه گرانش نادم و پشیمان بو دند هر یک به بلایی
گرفتار شدند حاج مهدی سر مین رفت از سه قسمت بدن نقص عضو شد گفته بود چوب
اذیت های احمد مفتی زاده را خوردم شنیدیم گفته بودند اگر خوشبخت بودیم
وظیفه ی شکنجه کردن احمد مفتی زاده را به ما نمی سپردند.
یکی
از زندانیها افسر نیرو ی هوایی بو د در نقشه ی کودتا دست داشت اورا دوتایی
با حاج آقا زیر هشت برده بودند می گفت من سالها نظامی بوده ام همه جور آدم
دیده ام پوست کلفت، سر سخت، خوب، بد امّا ندیده ام انسانی شکنجه بشود سیلی
بخورد امّا لبخند بر لب داشته باشد احمد مفتی زاده در حین شکنجه شدن با
تبسم به شکنجه گرش نگاه می کرد آنهم نه تبسمی مسخره و تحقیر آمیز، دلش برای
بدبختی شکنجه گر می سوخت .
به همه محبت می کرد
دیگران محبت را از او یاد می گرفتند دکتر شیرازی کُرد بود در حیاط به
مورچه ها غذا می داد این درس را از حاج آقا یاد گرفته بود. او می گفت من کا
ره ای نیستم همه می توانند احمد مفتی زاده بشوند. خدا راه هدایت را در
درون همه قرار داده است فقط باید چراغ را بدست گرفت و حرکت کرد. در باره ی
اینکه دین چراغ هدایت است و انسان چگونه باید حرکت کند سیزده صفحه برایم نو
شته است.
او فقط می گفت
انسان
باشید!)) به همه احترام می گذاشت به همه محبت می کرد همه دوستش می داشتند
من نشنیدم به کسی بد بگوید. نشنیدم کسی را نفرین کند او دشمنش را هم نفرین
نمی کرد. نظر احمد مفتی زاده درباره دشمنانش این بود می گفت : پسرم!فرض کن
در کوچه ای راه می روی بچه ی خرد سالی سنگی به طرفت پرت می کند و سرت را می
شکند تو چکار می کنی ؟ تلافی می کنی و سرش را می شکنی ؟ نه اینها کودکانی
هستند به من رهگذر سنگ می اندازند . انسان بزرکی بو د بسیار بزرگ ، برای
همه ی انسا نهادعا می کرد و می گفت : خدایا اگر می شود همه دردهای عالم را
به من بده تا کسی دردمند نباشد. آرزو می کرد حتی ّ دشمنانش دردی نداشته
باشند.
احمد مفتی زاده جرمی نداشت آنها سر دین و
عمل به قرآن با وی در گیر بودند .یک وقت در تلویزیون چند بچه به صورت کُر
قرآن می خواندند بسیار گریه کرد و گفت: پسرم ! می بینی اینها قرآن را به
بازی گرفته اند در عمل چقدر از قرآن دورند .می گفت جرم من دفاع از دین
خداست.
حاج آقا می گفت امروز را نبین که در این چهار دیواری هستیم یک
روز می بینی اندیشه و راه من، پیروان زیادی خواهد داشت و من اکنون سخن اورا
در عمل می بینم .
یک روز آمدند گفتند بجز آقای
مفتی زاده و چند نفر دیگر بقیه هر کدام از شما سند و وثیقه بدهید ده روز
مرخصی می گیرید.(( آنها بخاطر تاثیری که بر دیگران می گذاشت اجازه نمی
دادند حاج آقا برای هواخوری به حیاط برود امّا بقیه می رفتند.)) من سند و
وثیقه نداشتم امّا شاید باور نکنید بدون سند ده روز مرخصی رفتم طبق تو صیه ی
حاج آقا وقت و ساعت معین بر گشتم امّا چون نامم در لیست مرخصی ها نبود مرا
بیرون کردند ده روز دیگر مرخصی رفتم بعداً خودشان دنبالم آمدند مسئول بند
گفت: چرا خیانت کردی گفتم من اهل خیانت نیستم دقیقاً همان روز برگشتم امّا
راهم ندادند. شبی در خواب قیافه ی پسری یک ساله را به من نشان دادند گفتند
این پسر تو است تعبیرش را از حاج آقا پرسیدم فرمود پسرم! خدا به تو پسری می
دهد وقتی پسرت یکساله شد از زندان مرخص می شوی و دقیقاً همینطور شد.
من
زبان انگلیسی را نزد آقای احمد سنگی خواندم او بیست سال در خارج بود استاد
زبان انگلیسی بود زبان انگلیسی را به من خوب یا د داد امّا چیزدیگری به من
یاد نداد ولی احمد مفتی زاده همه چیز به من داد.
او با هر کسی برخورد می کرد دین را به او تزریق می کرد می توانم در یک کلا م بگویم :
((احمد
مفتی زاده به معنای واقعی انسان بود)) او ازدین تعریف نمی کرد اهل سخنرانی
نبود فقط با معنویتش ، با اخلاق و شخصیت و وقارش دین را تزریق می کرد .
وقتی خبر پیدا کردیم از زندان مرخص شده حتی آنهایی که حکم اعدام داشتند
بخاطر حکمشان نارحت نبودند بلکه به خاطر از دست دادن حاج آقا در حسرت
بودند.
انسان اگر همسر یا فرزندش بمیرد بعد از
18 سال کم کم برایش عادی می شو د امّا بعد از 18 سال هنوز احمد مفتی زاده
برایم عادی نشده است هنو ز یک روز هم از خاطرم محو نشده است.من آدم خوبی
نیستم امّا نمی توانم به کسی خیانت کنم اگر تکه تکه ام کنند نمی توانم به
کسی دروغ بگویم.
یک وقت در ترکیه در میان جمعی
از دین و انسان خوب صحبت شد من از احمد مفتی زاده صحبت کردم تا نامش را ذکر
کردم یکی از آنها گفت :چوخ بیو ه آدم دی (( الله را برای بیان عظمت به کار
می برند )) در هر مجلسی از دینداری و انسانیت صحبت بشود من از احمد مفتی
زاده به عنوان نمو نه ی انسانیت تعریف می کنم .
هر
کس اورا دوست داشته باشد دوستش دارم من افتخار می کنم که در خدمت احمد
مفتی زاده بو ده ام من آن زمان او را درک نمی کردم اکنو ن بعد از 18 سال می
دانم چه ضرری کرده ام میدانم شما هم قدرش را نمی دانید ((بعد از سه ساعت
صحبت )) اگر تا صبح از احمد مفتی زاده تعریف کنم دوست دارم ، خسته نمی شوم
امشب خوش ترین شب زندگی من بعد از این 18 سال بود.
در
پاسخ این سئوال که خوشترین خاطره ات در زندان چه بود ، گفت: بهترین خاطره ی
من این است که به خاطر دیدار احمد مفتی زاده کتک خوردم.
ماجرای غـــــــدیر از نظرما مسلمانان اهل سنت
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
این اثر را تقدیم می کنم به کسانی که در پرتو ایمان به آیاتی چون:
*« و لا تقف ما لیس لک به علم »
* « قل هاتوا برهانکم ان کنتم صادقین »
* « فبشّر عبادالّذین یستمعون القول فیتّبعون احسنه »
از بند دنباله روی بی علم رسته اندو به آزاد اندیشی بها می دهند و از روحیه ی تحمّل شنیدن نظر مخالف برخوردارند و سخن مستدل و معقول را می پذیرند.
به نام خداوند بخشنده ی مهربان
موضوع جانشینی حضرت محمّد صلی الله علیه وسلم قرنهاست میان مسلمانان سنّی وشیعی مورد مناقشه بوده و علمای فریقین همواره دیدگاه یکدیگر را مورد نقد و بررسی قرار داده اند. صحبت از موضوع مزبور در گذشته تنها میان علما و صاحب نظران مطرح می شد. امّا در سه دهه ی اخیر این مباحث در کشور ما بعد از فروپاشی رژیم پهلوی و ایجاد رژیم جدید از حوزه های علمّیه به دانشگاه و مدارس و عرصه ی رسانه های جمعی کشانیده شده است.
اکنون بیش از سی سال از تشکیل رژیم فعلی می گذرد. در این سالها چه در محافل علمیِ مدارس و دانشگاه ها و چه با چاپ و نشر کتاب ها و مجلات و روزنامه ها و چه از طریق رادیو و تلویزیون تنها نظر شیعه ی امامیّه تبلیغ می شود و همیشه مبلّغان آنان متکلّم وحده هستند و موضوع امامت را تبلیغ و به زعم خود آن را اثبات می کنند.
از ابتدای تغییر رژیم ایران تا کنون حتّی یک بار به علمای اهل سنّت اجازه نداده اند در برنامه های رادیویی و تلویزیونی دیدگاه خود را درباره‌ی امامت و خلافت به اطلاع مردم ایران ( برادران و خواهران شیعی ) برسانند. البتّه مسؤولان امر برای این زور گویی و تنگ نظری خود هیچ دلیل منطقی ندارند و اقدامشان به خلاف آیه ی مبارکه‌ی «فبشّر عباد الّذین یستمعون القول فیتّبعون احسنه 1» است. بی گمان طبق آیه ی مزبور مسؤولان مملکت موظّف هستند فضایی باز و آزاد برای تحقیق در مسائل اعتقادی ایجاد نمایند تا مردم آراء و نظرات مختلف را بشنوند در نتیجه پیروی آنان از دیدگاه مورد قبولشان آگاهانه و بدور از تقلید و تعصّب باشد.
بهر‌حال نویسندگان و مبلّغان متعهّد ما اگرچه به نا حق از تریبون صدا و سیما محروم گشته اند امّا « خودسانسوری » را حرام دانسته و در حدّ توان از طرق مختلف از انجام وظیفه ی « تبلیغ مسائل اعتقادی » از جمله درباره‌ی موضوع خلافت و امامت کوتاهی نورزیده اند. تهیّه‌ی جزوه‌ی حاضر نمونه‌ای از این تلاش هاست. امید داریم که مورداستفاده ی جوانان مؤمن قرار گیرد و در حدّ توان برای تبلیغ و نیز پخش آن بیش از پیش آستین همّت بالا زنند.ومن الله التوفیق
خلافت اسلامی از دیدگاه ما:
به اعتقاد ما مسلمانان اهل سنّت چون در قرآن هیچ آیه ای وجود ندارد که خداوند متعال به حضرت محمّد صلی الله علیه وسلم دستور داده باشد برای خود جانشین تعیین کند؛ یعنی آیه ای مبنی بر تعیین جانشینی بر رسول اکرم صلی الله علیه وسلم نازل نشده است؛ لذا آن حضرت صلی الله علیه وسلم نیز به چنان کاری اقدام ننموده و هیچ فردی را به عنوان جانشین خود تعیین یا معرفی نکرده است. امّا به شهادت آیات صریح قرآن، پیامبر محبوب صلی الله علیه وسلم طی بیست و سه سال تلاش از میان مردمی غرق در جاهلیّت، بهترین امّت ( مهاجرین و انصار ) را تربیت کرد و قرآن را به بهترین وجه به آنان آموزش داد. خداوند متعال در قرآن به صراحت حکومت و سرپرستی امّت اسلامی را به آن یاران محبوب حضرت محمّد صلی الله علیه وسلم وعده داد.
بعد از رحلت پیامبر اسلام صلی الله علیه وسلم مهاجرین و انصار – سلام و رحمت و برکات خداوند متعال بر آنان باد – سرپرستی امّت اسلامی را به عهده گرفتند و طبق آیه‌ی « و امرهم شوری بینهم » ( 38 / شوری ) در سقیفه‌ی بنی ساعده شورایی تشکیل دادند و بعد از بحث و تبادل نظر، حضرت ابوبکر صدّیق – سلام الله علیه – را به عنوان خلیفه برگزیدند و سایر مسلمانان نیز با منتخب شورا بیعت کردند. 2
ماجرای غدیر از دیدگاه اهل سنّت:
در سال دهم هجری پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم حضرت علی را به همراه عدّه ای از مسلمانان به نجران ( یکی از شهر های یمن ) فرستاد تا زکات مسلمانان و جزیه ی نصارای آن منطقه را بگیرد. هنگامی که حضرت علی از آن دیار باز می گشت، مصادف بود با وارد شدن حضرت محمّد صلی الله علیه وسلم به مکّه برای انجام مراسم حج. بنابراین؛ یکی از همراهانش را به عنوان فرمانده بر آنان گمارد و پیش از آنان خود را به مکّه برای انجام مراسم حج نزد حضرت محمّد صلی الله علیه وسلم رسانید.
بعد از رفتن حضرت علی همراهانش حُلّه های یمنی از اموال زکوی را میان خود تقسیم کردند ( به گمان اینکه سهم خود را از آن اموال برداشته اند. امّا اقدام آنان نوعی امتیاز طلبی بر سایر مردم ذینفع بود ) وقتی به نزدیک مکّه رسیدند حضرت علی برای دیدار آنان از مکّه بیرون رفت. چون دید که حُلّه ها را پوشیده اند، از اقدام همراهانش ناراحت شد و آنان را مورد سرزنش قرار داد و پارچه‌های یمنی را از تن ایشان بیرون آورد و در جای خود نهاد.
اقدام حضرت علی موجب دلگیری همراهانش شد. لذا نزد حضرت محمّد صلی الله علیه وسلم از وی شکایت کردند. حضرت صلی الله علیه وسلم اعتراض آنان را موجّه ندانست و فرمود: علی در امری که به دین خدا ( حقوق مردم )مربوط باشد، سخت گیرتر از آن است که بتوان از وی گلایه کرد. بعد از اتمام مراسم حج، پیامبر امین صلی الله علیه وسلم با همراهانش به سوی مدینه حرکت کرد.در میان راه متوجّه شد، گلایه و اعتراض همراهان حضرت علی بازگو میشود. بنابراین؛در محلی به نام جُحفه نزد برکه ای که بعدها به غدیر خم شهرت پیدا کرد توقّف نمود. و برای حاضران سخنرانی کرد و ضمن بیان نصایحی و ذکر امانتداری و نیک رفتاری حضرت علی فرمود:« من کنت مولاه فعلیّ مولاه اللّهمّ وال من والاه و عاد من عاداه » یعنی:« هرکس من یاور و دوست او هستم علی نیز یاور و دوست اوست خدایا دوست بدار کسی که او را دوست دارد و دشمن بدار کسی که او را دشمن می دارد. » و با این سخنان مبارک و حکیمانه کدورتی که در دل‌های آن افراد نسبت به حضرت علی ایجاد شده بود زدوده شد. این بود خلاصه‌ای از ماجرای مربوط به روایت غدیر از نظر ما مسلمانان اهل سنّت.
داستان مزبور در کتابهای سنّی و شیعی ذکر شده است. برای مثال می‌توان به سیره‌ی ابن هشام ج 4 ص 274 ، السیره النبویّه اثر ابن کثیر ج 4 ص 414 ، الکامل فی التاریخ ابن اثیر فصل حوادث سال دهم هجری، تفسیر رَوح الجنان و رُوح الجنان اثر جمال الدّین ابو الفتوح رازی ج 4 ص 275 و مجالس المؤمنین قاضی نورالله شوشتری ج 1 ص 43 مراجعه نمود.
ماجرای غدیر از زبان امامیّه
در سال دهم هجری هنگام بازگشت پیامبر صلی الله علیه وسلم از حجه الوداع در غدیر آیه ی 67 سوره ی مائده نازل شد 3 که می فرماید: « یا ایها الرسول بلّغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلّغت رسالته » یعنی: « ای پیامبر آنچه از سوی پروردگارت بر تو نازل شده برسان. اگر چنان نکنی پیام خدا را نرسانده ای » مقصود از « ما انزل الیک » اعلام نصب الهی حضرت علی به خلافت است. لذا مردم را جمع کرد و دست علی را بلند نمود و خطاب به حاضران فرمود:« الست اولی بکم من انفسکم» یعنی:« آیا نسبت به شما اولویت ندارم؟» گفتند:چرا ای رسول خدا. پس فرمود:« من کنت مولاه فهذا علی مولاه اللّهمّ وال من والاه و عاد من عاداه » یعنی:« هر کس من سرپرست او هستم این علی نیز سرپرست اوست خدایا دوست بدار هرکس او را دوست می دارد و دشمن بدار هر کس که او را دشمن می دارد ».
بعد از اتمام سخنرانی از حاضران برای حضرت علی بیعت4 گرفت و فرمود حاضران این موضوع را به غائبان برسانند، این بود خلاصه ی ماجرای غدیر از زبان علمای امامیّه.
به نظر ما مسلمانان اهل سنّت نقل داستان مذکور از زبان امامیّه و برداشتی که از آن میکنند دارای اشکالاتی اساسی است و لذا بنا به دلایلی ما مدّعای آنان را درباره ی نصب الهی حضرت علی به خلافت نمی پذیریم.
دلیل اول:
متاسّفانه علمای امامیّه هنگام صحبت از ماجرای غدیر اصل داستان را با سرپوش نهادن بر واقعه ی اعتراض و شکایت همراهان حضرت علی از وی در سفر به یمن که موجب انگیزه ی داستان غدیر شد، تحریف می کنند. و به جای آن آیه ی 67 سوره‌ی مائده را در داستان می‌گنجانند تا به نتیجه ی مورد نظر خود برسند. امّا به نظر ما این آیه هیچ ربطی به تعیین جانشین ندارد و بلکه ناقض مدّعای خودشان نیز هست که بعداً خواهد آمد. البتّه علمای امامیّه نیز مانند ما می دانند که ظاهر آیه ی مزبور هیچ ربطی به ابلاغ امامت و خلافت علی علیه السلام ندارد. در نتیجه با عقیده به تحریف قرآن آیه را تأویل و توجیه میکنند. توضیح اینکه:
علمای امامیّه زمانی آشکارا می‌‌گفتند که قرآن تحریف شده و لذا فاقد اعتبار است. در نتیجه برای اثبات امامت حضرت علی به روایات دال بر تحریف قرآن استناد می کردند. چنان که علّامه نوری طبرسی در کتاب « فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الارباب » از قول علّامه مجلسی آورده است: « ... و عندی ان الاخبار فی هذه الباب متواتره معنیً و طرح جمیعها یوجب رفع الاعتماد عن الاخبار بل ظنی ان الاخبار فی هذه الباب لا یقصر عن الاخبار الامامه فکیف یثبتونها بالخبر؟»یعنی: « به نظر من روایات در این باب( تحریف قرآن ) به اعتبار معنی متواتر هستند و ساقط کردن تمام آن روایات موجب بی اعتمادی روایات می شود . بلکه به گمان من روایات در این باب از روایات امامت کمتر نیست ( اگر روایات تحریف آیات درباره ی امامت معتبر نباشد ) مسأله‌ی امامت چگونه از روایات اثبات می شود؟5»
ملاحظه می شود علمای امامیّه به صراحت می گفتند آیه ای که بر امامت دلالت کند در قرآن نیست چون قرآن موجود تحریف شده است. در مورد آیه ی 67 سوره ی مائده نیز می دانند که هیچ ربطی به تعیین جانشین ندارد ناچار روایتی دال برتحریف آیه ی مزبور را مستمسک قرار می دهند و می گویند اصل آیه به گونه‌ای دیگر نازل شده است. برای نمونه در تفسیر صافی اثر ملا محسن فیض کاشانی ذیل آیه مورد بحث آمده است: « یا ایها الرسول بلّغ ما انزل الیک فی علیّ ... کذا نزلت » یعنی:« ای پیامبر آنچه درباره ی علی بر تو نازل شده است ابلاغ کن. آیه اینگونه نازل شده است » البتّه برخی از نویسندگان امامیّه گفته اند روایت مزبور تفسیری است برای آیه ی 67 سوره ی مائده نه اینکه مقصود بیان تحریف آیه باشد. امّا این توجیه قابل قبول نیست، زیرا؛ در روایت فوق به « کذا نزلت = آیه این چنین نازل شده » تصریح شده است و نمی توان آن را کتمان نمود.
خلاصه استناد آنان به آیه ی مزبور ریشه در اعتقاد سابقشان به تحریف قرآن دارد. در نتیجه ادّعایشان غیر قابل قبول است. علاوه بر آنچه ذکر شد از جهتی دیگر نیز استناد آنان به آیه ی مورد بحث ناقض ادّعایشان است توضیح اینکه:
علمای امامیّه از طرفی می گویند که خداوند متعال از همان روزهای آغاز بعثت، حضرت رسول صلی الله علیه وسلم به وی دستور داد حضرت علی را به عنوان جانشین خود به مردم معرفی کند و پیامبر صلی الله علیه وسلم دستور خدارا انجام داد و ده ها و صدها بار آن را تکرار فرمود. از طرفی دیگر هم به آیه ی 67 سوره ی مائده استناد می کنند که در آن آمده است:«و ان لم تفعل فما بلّغت رسالته » یعنی:« اگر چنان نکنی پیام الهی را نرسانده ای»و می گویند خدا به پیامبرش صلی الله علیه وسلم دستور داد خلافت علی علیه السلام را ابلاغ کند اگر چنان نکند پیام الهی را نرسانده است و این تناقض آشکاری است.
علمای امامیّه برای حلّ این تناقض، هیچ پاسخ منطقی و معقولی ارائه نداده اند جز اینکه می گویند:درست است که پیامبر صلی الله علیه وسلم در آغاز بعثت و در طول بیست و سه سال رسالتش به کرّات امامت وخلافت علی علیه السلام را به مسلمانان اعلام کرده بود امّا اعلام آن در روز غدیر بطور رسمی بود» بدون شک توجیه مزبور از عقل و منطق بدور است و خلاف آیات قرآن می باشد، زیرا؛
اوّلاً، تفاوت اعلام رسمی و اعلام غیر رسمی یک خبر تنها به مطلّع کردن و مطلّع نکردن مردم از آن بستگی دارد. بنابراین؛ وقتی عالی ترین مقام مسؤول در یک جامعه، مردم را از یک خبر، نه یک بار، بلکه چندین بار آشکارا مطلع کرد هربار اقدامش کاملاً رسمیّت دارد.
ثانیاً،طبق آیه ی« و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس » ( 44 / نحل ) یعنی:«و قرآن را بر تو نازل کردیم تا برای مردم بیان کنی»هرآنچه بر پیامبر صلی الله علیه وسلم نازل شده باشد حتماً آن را به بهترین وجه ممکن به مردم ابلاغ کرده و حقیقت مطلب را برای آنان به خوبی بیان نموده است. با این وصف ادّعای « اعلام جانشینی حضرت علی از سوی حضرت رسول صلی الله علیه وسلم در طول بیست و سه سال غیر رسمی بود امّا اعلام آن در روز غدیر رسمی بود » جز تناقض گویی آشکار هیچ معنای دیگری ندارد.
دلیل دوم
واژه ی « مولی » در زبان عرب و در قرآن کریم به هیچ وجه به معنی خلیفه و امام و رهبر و سرپرست نیامده است. علمای امامیّه نیز بعد از کوشش بسیار و زیر و زبر کردن کتاب های لغت و دیوان¬های شعر و کتب ادبی سرانجام نتوانسته اند برای « مولی » معنی خلیفه یا امام و رهبر و سرپرست را بیابند. واژه‌ی مزبور در قرآن حکیم به صورت مفرد « مولی » و به صورت جمع « موالی » جمعاً بیست و یک بار به معانی زیر آمده است:
الف: به معنی « ربّ و پروردگار » برای خدا در آیه ی 62 سوره‌ی انعام و آیه ی 30 سوره ی یس.
ب: به معنی « نعمت دهنده » برای خدا در آیه ی 2 سوره‌ی تحریم.
ج: به معنی « ارث برنده » جمع آن « موالی = وارثان » برای غیر خدا در آیه‌ی 32 سوره‌ی نساء و آیه ی 5 سوره‌ی مریم.
د:به معنی « صاحب و همنشین » برای اهل جهنّم در آیه ی 15 سوره‌ی حدید.
ه : به معنی « مالک در برابر عبد » برای غیر خدا در آیه‌ی 76 سوره‌ی نحل.
و: به معنی « دوست و یاور» برای خدا و غیر خدا 14 مورد آمده است.
اکنون می گوییم امکان ندارد رسول اکرم صلی الله علیه وسلم به خلاف زبان عرب« مولی» را به معنی خلیفه و سرپرست آورده باشد و باورکردنی نیست آن حضرت که بیست و سه سال قرآن را به مسلمانان آموزش داد و به کرّات« مولی » به معنی دوست و یاور را به ذهن و قلب پیروانش آشنا و مأنوس نمود امّا در غدیر « مولی » را به غیر از معنی قرآنی آن بکار برده باشد.
اگر حضرت محمّد صلی الله علیه وسلم از سوی خدا موظّف بوده تعیین جانشینی علی علیه السلام را اعلام و ابلاغ نماید به حکم آیه ی « و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس » می بایست طبق سنّت شریفش به روشنی تمام آن را بیان کند نه این که آن را طوری ذکر نماید و از واژه ای استفاده کند، نه در زبان عرب وجود داشته و نه در قرآن بدان معنی آمده باشد.
علمای امامیّه می گویند:« چون پیامبر صلی الله علیه وسلم به عنوان مقدّمه، سخنان خود را با عبارات « الست اولی بکم من انفسکم » یعنی:« آیا از خودتان به شما سزاوارتر نیستم؟ » آغاز نموده است پس به قرینه‌ی « أولی » در عبارت مزبور « مولی » در عبارت « من کنت مولاه فهذا علی مولاه » به معنی برتری و اولویّت خواهد بود پس مقصود پیامبر صلی الله علیه وسلم اعلام « اولویّت و سرپرستی علی بن ابی طالب بر مسلمانان » بوده است. یعنی فرمود: همان طور که من بر شما اولویت و برتری دارم و سرپرست شما هستم علی علیه السلام نیز بر شما اولویّت دارد و سرپرست شما است».
پاسخ این است که: به فرض پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم سخنش را با « الست اولی بکم ...» آغاز کرده باشد بازهم ادّعای فوق با آیات قرآن مغایرت دارد یعنی محال است پیامبر امین 6 به خلاف آیات قرآن سخنی فرموده باشد. توضیح اینکه : در قرآن آمده است: « قل انما انا بشر مثلکم یوحی الیَّ»( 6 / فصلت و 110 / کهف )یعنی: « بگو جز این نیست که من بشری مثل شما هستم ( تفاوتم با شما در این است که ) به من وحی می شود » هم چنین در آیه ی 33 سوره‌ی احزاب آمده است:« النبی اولی بالمؤمنین من انفسهم»یعنی:«پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان اولویّت دارد» بنابراین؛ اولی و برتر بودن پیامبر نسبت به مؤمنان به خاطر نبوّتش است و بدون شک غیر پیامبر که دارای مقام نبوّت نیست نمی تواند مانند آن حضرت صلی الله علیه وسلم نسبت به مؤمنان اولویّت و برتری داشته باشد. به عبارت دیگر « مولی » را به معنی« أولی » گرفتن به معنی پیامبر دانستن حضرت علی است. امّا چون در قرآن اولویت پیامبر بخاطر نبوّتش به وی اختصاص داده شده است و چون علی علیه السلام دارای مقام نبوّت نیست پس مانند پیامبر صلی الله علیه وسلم بر مؤمنان اولویّت ندارد.
به علاوه تردیدی نیست که عبارت « الست اولی بکم من انفسکم » اقتباس از آیه ی «النبیّ اولی بالمؤمنین من انفسهم» است.اگر پیامبر آن را فرموده باشد بسیار واضح است که با یاد آوری این آیه فرموده است اگر من به عنوان پیامبر بر شما اولویّت دارم و مرا مطاع خویشتن می دانید پس از من اطاعت کنید و با علی دشمنی نکنید و هم چنان که مرا دوست دارید علی را نیز دوست بدارید. خدایا دوست بدار کسی که او را دوست دارد و دشمن بدار کسی که او را دشمن بدارد.
دلیل سوم
اعتقاد به امامت منصوصه ( تعیین علی 7به خلافت از سوی خدا ) با آیات صریح قرآن تعارض دارد.
برای نمونه:
1-در آیه ی 41 سوره‌ی حج درباره ی مهاجرین آمده است:
« الّذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلاه و آتوا الزکات و امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر» یعنی: « کسانی که چون در زمین به آنان قدرت دهیم نماز بر پا می دارند و زکات می دهند و به کارهای پسندیده فرمان می دهند و از زشتی باز می دارند » این بشارت تحقّق پیدا کرد و خلفای راشدین از مهاجرین انتخاب شدند. ملاحظه می شود بشارت مزبور، چنان واضح و روشن با تعیین خلیفه در تعارض است که نیازی به توضیح ندارد.
2- در آیه ی 55 سوره ی نور می خوانیم که خداوند متعال وعده ی سرپرستی امّت اسلامی بعد از پیامبر اکرم 6را به مهاجرین و انصار داد و فرمود:« وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض ... » یعنی:« خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته کردند وعده داده است که حتما آنان را در زمین خلافت دهد» حضرت علی نیز در کلام 146 نهج البلاغه به استناد همین آیه از روی یقین به حضرت عمر–سلام الله علیه - مژده داد که سپاه اسلام بر لشکر ایران پیروز خواهد شد. با وجود چنین وعده‌ای باور به امامت منصوصه هیچ معنایی ندارد.
3-در آیه ی 100 سوره‌ی توبه آمده است:« و السابقون الاولون من المهاجرین و الانصار و الذین اتبعوهم باحسان رضی الله عنهم و رضوا عنه و اعدّلهم جنات ... » یعنی:« پیشگامان نخستین از مهاجران و انصار و کسانی که با نیکوکاری از آنان پیروی کردند خدا از ایشان خوشنود و آنان نیز از او خوشنودند و بهشت هایی را برایشان آماده کرده است...»
چون خداوند متعال به این صراحت و روشنی مهاجرین و انصار همان یاران تربیت شده و آموزش دیده ی حضرت محمّد صلی الله علیه وسلم را رهبر و مقتدای مسلمانان معرفی فرمود پس محال است فردی را به عنوان جانشین تعیین یا معرّفی کرده باشد.
4- خداوند متعال در آیه ی 38 سوره ی شوری می فرماید: « و امرهم شوری بینهم » پس همه‌ی امور مهم مسلمانان باید بر اساس شور و مشورت باشد. درنتیجه حل و فصل امور مهم مسلمانان از کانال شوری با تعیین جانشین ( برای پیروی از فرد بجای شورا ) آشکارا در تعارض است.
5-در آیه ی 59 سوره ی نساء آمده است: « یا ایها الذین آمنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم » یعنی: « ای مؤمنان از خدا (قرآن ) و پیامبر ( سنّت ) و صاحبان امرتان ( اجماع ) پیروی کنید. » وقتی قرآن به این روشنی اعلام فرموده است مسلمانان بعد از رسول خدا 6موظّف هستند از«اولی الامر» اطاعت کنند؛ دیگر ادّعای تعیین فرد به عنوان جانشین پیامبر 6معنی ندارد و محال است که پیامبر صلی الله علیه وسلم به مؤمنان فرموده باشد از شورای اولی الامر اطاعت نکنید.
علمای امامیّه می‌گویند مقصود از « اولی الامر » در این آیه امامان معصوم است و خدا به مؤمنان دستور داده است از آنان پیروی کنند. پاسخ این است که :
اولاً،لفظ «اولی6 » جمع است و مفرد ندارد و بکار بردن آن برای فرد نادرست است؛ مثلاً اگر شخصی از فردی اطاعت کند به هیچ وجه صحیح نیست بگوییم آن شخص از«اولی الامر»اطاعت کرده است زیرا؛ مثل آن است گفته شود فلانی که از یک نفر پیروی کرده از چند نفر(صاحبان امر) اطاعت نموده است. وجود پارادکس ( تناقص ) در عبارت مذکور کاملاً مشهود است.
ثانیاً، اطاعت از فرد با آیه‌ی«و امرهم شوری بینهم» به هیچ وجه هم خوانی ندارد، زیرا؛ رأی یک نفر به تنهایی و بدون تأیید جمع صاحب نظران، شورایی نخواهد بود.امّا اطاعت از رأی جمعی( اجماع ) طبق آیه ی 59 سوره ی نساء با آیه ی« و امرهم شوری بینهم » چنان منطبق و سازگار است که مفسّر و مبیّن یکدیگرند و به همین دلیل است که ما مسلمانان اهل سنّت می‌گوییم مقصود از اطاعت از« اولی الامر » اطاعت از«شورای اولی الامر» است.
ثالثاً، چون علمای امامیّه معتقد به عصمت امامان هستند حق ندارند برای اطاعت از آنان به آیه ی 59 سوره ی نساء استناد کنند، زیرا؛ در قسمت دوم همین آیه آمده است:« فان تنازعتم فی شی فردّوه الی الله و الرسول »یعنی: « اگر دچار اختلاف نظر شدید آن را به قرآن و سنّت ارجاع دهید » ملاحظه می شود قرآن و سنّت مرجع نزاع قرار داده شده نه اولی الامر، زیرا؛ آنان محل نزاع هستند یعنی اولی الامر هم ممکن است دچار اختلاف نظر شوند و این با عقیده ی امامیّه به عصمت امامان کاملا ناسازگار است.
ناگفته نماند علمای امامیّه متوجّه این تناقض شده اند. برای حل آن در اینجا نیز به روایتی درباره ی تحریف قرآن متوسّل گشته اند و می گویند اصل آیه طبق روایتی در اصول کافی چنین بوده است:« فان خفتم فی شی فردوه الی الله و الی الرسول و الی اولی الأمر منکم... کذا نزلت » یعنی: « اگر درباره ی چیزی بیم داشتید آن را به خدا و پیامبر و صاحبان امرتان ارجاع دهید آیه چنین نازل شده است » [؟!]
مترجم اصول کافی بعد از ترجمه ی روایت مزبور درباره ی تکرار «اولی الامر » می نویسد: « کلمه ی اولی الامر در قرآن نیست پس ممکن است عثمان آن را انداخته باشد » [؟!] ( به اصول کافی جلد 2 ص 23 ترجمه آقای جواد مصطفوی نگاه کنید).
چنان که ملاحظه شد هر یک از 5 آیه ای که به عنوان نمونه ذکر شد ناقض این ادّعا است که پیامبر امین صلی الله علیه وسلم فردی را به عنوان جانشین خود تعیین و یا معرفی نموده باشد.
دلیل چهارم
اعتقاد به امامت منصوصه ( تعیین علی علیه السلام از سوی خدا به عنوان جانشین پیامبر اسلام صلی الله علیه وسلم) از جهتی دیگر نیز با آیات صریح قرآن در تعارض است. یعنی طبق آیات قرآن مهاجرین و انصار که سالها در محضر مبارک حضرت محمّد صلی الله علیه وسلم دین را به بهترین شیوه آموختند و به احسن وجه تربیت یافتند؛از صمیم دل و با تمام وجود از خدا و رسولش اطاعت کردند و جان و مال خود را در دفاع از دین خدا در طبق اخلاص نهادند و به دلیل اینکه ایمان و اخلاص و تقوایشان مورد پسند و رضای خداوند متعال بود در قرآن کریم از آنان به عنوان « مؤمنان حقیقی = اولئک هم المؤمنون حقّاً » ( 74 / انفال ) و « دارای عالی ترین منزلت نزد خدا = اعظم درجه عند الله » ( 20 / توبه ) و « شاهد و نمونه ی دین داری = و کذلک جعلناکم امه وسطاً لتکونوا شهدا علی الناس »( 143 / بقره ) و« بهشتیان مرضیّ خدا = رضی الله عنهم و رضوا عنه اعدّ لهم جنات ... » ( 100 / توبه ) و ... تعریف و تمجید شده است.
آری! همان یاران تربیت شده‌ی حضرت محمّد صلی الله علیه وسلم که ایمان و شخصیّتشان مورد تأیید خداوند متعال است بعد از رحلت پیامبر محبوب صلی الله علیه وسلم شورایی تشکیل دادند و حضرت ابوبکر صدّیق را به عنوان خلیفه برگزیدند. اگر حضرت صلی الله علیه وسلم از سوی خدا، علی علیه السلام را جانشین قرار داده بود؛ محال بود آن یاران با آن اوصاف قرآنی نسبت به چنان موضوعی بی تفاوت باشند و دستور خدا و سفارش حضرت رسول 6را نادیده بگیرند و یا – معاذالله- آن را زیر پا بگذارند.
کسانی که برخلاف آیات صریح قرآن درباره ی مهاجرین وانصار قضاوت نمایند یعنی از آیات قرآن روی برگردانند و طبق برخی روایات تاریخ بگویند یاران تربیت شده و آموزش دیده‌ی پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم دستور خدا را درباره ی نصب علی به خلافت زیر پا گذاشتند، با این بینش و تفسیر ضدّ قرآنی در واقع ناخواسته پذیرفته اند که :
*-اعاذناالله- اصحاب کرام ( مهاجرین و انصار ) از دین برگشتند و مرتد شدند.
*-معاذالله – زحمات طاقت فرسای پیامبر محبوب صلی الله علیه وسلم در طول بیست و سه سال نقش بر آب شد.
*-نعوذبالله- دین اسلام نیز که به وسیله ی اشخاص گمراه و مرتد به ما رسیده باشد هیچ ارزش و اعتباری ندارد.
آری! این معانی و مفاهیم ضدّ قرآنی نتیجه ی پشت کردن به قرآن و روی آوردن به تاریخ است ( تاریخی که مملوّ از کذب و دروغ است ). کسانی که بینش و عقیده ی خود را درباره ی مهاجرین و انصار به جای آیات شریفه ی قرآن از روایات جعلی و ساختگی تاریخ بگیرند، برای این شرک صریح، فردای قیامت در پیشگاه حق تعالی هیچ عذری نخواهند داشت.
دلیل پنجم
در نهج البلاغه از قول حضرت علی آمده است که می فرماید:«و لعمری ما علی من قتال من خالف الحق و خابط الغیّ من ادهان و لا ایهان» یعنی:«به جان خودم سوگند در جنگیدن با کسی که مخالفت حق کرده و در راه گمراهی قدم نهاده است سستی و مسامحه نمی کنم.»(خطبه ی 24)
« الا انی اقاتل رجلین رجلاً ادعی ما لیس له و آخر منع الذی علیه » یعنی:« بدانید که من با دو کس می جنگم با کسی که چیزی را که حق او نیست ادّعا کند و با کسی که از چیزی که به عهده گرفته است روی گرداند. » ( خطبه ی 172 )
«انی والله لو لقیتهم واحداً و هم طلاع الارض کلّها ما بالیت و لا استوحشت» یعنی:« به خدا سوگند اگر تنهای تنها باشم در جنگیدن با دشمنانم اگرچه همه ی روی زمین را پر کرده باشند باکی و هراسی ندارم. » ( مکتوب 62 نهج البلاغه )
اکنون می‌گوییم اگر حضرت علی از طرف خدا به عنوان جانشین پیامبر صلی الله علیه وسلم تعیین شده بود می بایست با تمام وجود از مقام و وظیفه ی خدادادی خود دفاع نماید و با مسلمانان که با انتخاب حضرت ابوبکر به خلاف امر خدا و رسولش صلی الله علیه وسلم عمل کردند بجنگد. امّا هیچ روایت موثق و معتبری وجود ندارد که بیان کند علی علیه السلام با استناد به روایت غدیر علیه منتخب شورای مهاجرین و انصار اقدامی اعتراض آمیز از خود نشان داده باشد. بنابراین؛ نجنگیدن علی علیه السلام با مسلمانان و عدم اعتراض وی نسبت به انتخاب شدن حضرت ابوبکر توسّط مسلمانان ناقض باور به امامت منصوصه است.
اگر روضه خوانان و برخی از آخوند ها به کتاب «سلیم بن قیس هلالی » که تحت عنوان « اسرار آل محمّد » ترجمه و چاپ شده و مملوّ از اخبار و روایت جعلی است؛ استناد کنند و بگویند حضرت علی نسبت به انتخاب شدن ابوبکر توسّط مسلمانان اعتراضاتی جدّی از خود نشان داد؛ پاسخ این است که کتاب مزبور بنا به تصریح عدّه ای از علمای برجسته و نامدارشیعه ی امامیّه مانند شیخ مفید و علّامه حلی و ابن داوود حلی و آیت الله خویی جعلی و ساختگی است و اعتباری ندارد. مثلاً:
الف) علّامه حلّی در « خلاصه الاقوال فی معرفه الرجال ص 83 » می نویسد: « ... والکتاب موضوع لامریه فیه » یعنی: « ... تردیدی نیست که این کتاب ساختگی است »
ب) ابن داوود حلّی نیز می گوید: « سلیم بن قیس الهلالی ینسب الیه الکتاب المشهور و هو موضوع بدلیل انه قال: ان محمّد بن ابی ابکر وعظ اباه عند موته و قال فیه ان الائمه ثلاثه عشر مع زید و اسانیده مختلفه لم یرو عنه الا ابان بن ابی عیاش و فی الکتاب مناکیر مشتهره و ما اظنه الا موضوعا » یعنی: « کتاب مشهوری به سلیم بن قیس هلالی نسبت داده می شود که ساختگی است. به دلیل آنکه در این کتاب ذکر شده محمّد بن ابی بکر ( که در ) زمان مرگ پدرش دوساله بود او را اندرز داد و در آن ذکر شده ائمه با زید سیزده نفرند! اسناد آن گوناگون است و جز ابان بن ابی عیاش کسی ازاو نقل نکرده و در کتاب منکرات مشهوری وجود دارد و من این کتاب را جعلی می دانم»(الرجال ص 249)
ج: آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی از مرجع تقلید شیعیان درباره ی این کتاب می نویسد: « والکتاب موضوع لامریه فیه و علی ذلک علامات فیه تدل علی ما ذکرناه منها ما ذکر ان محمّد بن ابی بکر وعظ اباه عند الموت و منها ان الائمه ثلاثه عشر و غیر ذلک. قال المفید: هذا الکتاب غیر موثوق به و قد حصل فیه تخلیط و تدلیس»یعنی:« شک نیست که این کتاب ساختگی بوده ونشانه هایی در این کتاب موجود است که بر صحت نظر ما دلالت دارد از جمله این که محمّد بن ابی بکر پدرش را به هنگام مرگش اندرز داد و ائمّه سیزده نفرند!! و غیر آن. شیخ مفید نیز می گوید: این کتاب قابل اعتماد نیست و در آن تخلیط و تدلیس صورت گرفته است» ( معجم رجال الحدیث ج 8 ص 219 )7
دلیل ششم
در نهج البلاغه آمده است بعد از بیعت مسلمانان با حضرت ابوبکر جمعی نزد حضرت علی رفتند و اظهار پشتیبانی کردند. امّا آن حضرت در پاسخ ایشان فرمود:« فنظرت فی امری فاذا طاعتی قد سبقت بیعتی و اذا المیثاق فی عنقی لغیری » یعنی: « درکار خود اندیشه کردم دیدم اطاعتم از ( فرمان پیامبر صلی الله علیه وسلم) بر بیعتم ( با منتخب مسلمانان ) پیشی گرفته و پیمانی ( از پیامبر صلی الله علیه وسلم) برای بیعت با غیر خودم برگردن دارم »( نهج البلاغه خطبه‌ی 37 )
شارحان نهج البلاغه در شرح این سخن نوشته اند که پیامبر 6به حضرت علی توصیّه فرموده بود اگر در امر خلافت اختلافی پیش آمد با کسی بیعت کن که مسلمانان با وی بیعت می کنند. چنان که سید بن طاووس از علمای مشهور شیعه ی امامیّه در کتاب « کشف المحجه » از آن حضرت نقل می کند که فرمود:« لقد أتانی رهط مهنم ابنا سعید و المقداد بن الاسود و ابوذر غفاری و عمار بن یاسر وسلمان الفارسی و الزبیر بن العوام و البراء بن عازب یعرضون النصر علیّ فقلت لهم ان عندی من نبی الله صلی الله علیه وسلم عهدا و له الیّ وصیه و لست اخالف ما امر نی به » یعنی: « گروهی از جمله دو پسر سعید و مقداد و ابوذر غفاری و عمّار و سلمان و زبیر و براء بن عازب برای یاری دادنم اعلام آمادگی کردند ولی به آنان گفتم من در این مورد با پیامبر صلی الله علیه وسلم عهدی دارم و حضرت به من سفارشی فرموده و در آنچه به من دستورداده مخالفت نمی‌کنم8».
براستی وجدان و عقل سلیم نمی پذیرد خدا به پیامبر صلی الله علیه وسلم دستور داده باشد خلافت حضرت علی را به مسلمانان اعلام کند امّا او بجای آن که به مسلمانان مؤکداً دستور دهد ازحضرت علی اطاعت کنند در عوض به علی 7توصیّه کرده باشد اگر عدّه ای از مردم درامر خلافت دچار اختلاف شدند تو با منتخب مسلمانان بیعت کن. یعنی به مخالفت مسلمانان با وظیفه ی خدادادیت نباید اهمیّت دهی و اعتراض کنی. توصیّه ی مزبور نیز با اعتقاد به امامت منصوصه در تعارض آشکار است.
لازم به ذکراست به نظر نگارنده امکان ندارد عدّه ای از صحابه ی پیامبر صلی الله علیه وسلم بعداز انتخاب حضرت ابوبکر توسّط شورای مهاجرین و انصار و بیعت سایر مسلمانان مدینه با وی، برای اقدام علیه منتخب شورا نزد حضرت علی رفته باشند، زیرا؛
اوّلاً، طبق آیه‌ی 59 سوره ی نساء مسلمانان موظّف به اطاعت از شورای اولی الامر بودند.
ثانیاً، حضرت علی در مکتوب شماره شش نهج البلاغه به صراحت می فرماید:« شورا حق مهاجرین وانصار است و اگر آنان فردی را به عنوان امام و رهبر انتخاب کردند هرکس با آن منتخب مخالفت کند از غیر راه مؤمنان پیروی کرده است»
به هر حال آنچه از نهج البلاغه به عنوان دلیل ششم ذکر کردیم از جهت « الزام خصم بما التزم به»می باشد. یعنی از کتابی که نزد شیعیان معتبر است برای آنان حجّت ارائه دادیم. به عبارتی دیگر ما حق داریم به عنوان دلیل بگوییم روایت مزبور از نهج البلاغه با ادّعای شما برادران شیعی درباره ی امامت منصوصه ناسازگار است و آن را ردّ می کند.
دلیل هفتم
در این واقعیت که حضرت علی به میل و رغبت خود و به عنوان یک وظیفه ی دینی با حضرت ابوبکر و حضرت عمر و حضرت عثمان –سلام الله علیهم – بیعت کرده است هیچ تردیدی وجود ندارد. چنان که در کتاب « الغارات » ج 1 ص 303 اثر ابراهیم بن محمّد ثقفی و نیز در کتاب « مستدرک نهج البلاغه » ص 120 اثر فقیه نامدار و بزرگوار شیعه یعنی شیخ هادی کاشف الغطاء نامه ای نسبتا طولانی از حضرت علی ثبت شده که درآن به انتخاب شدن حضرت ابوبکر وبیعتش با وی و نیز دیگر خلفا تصریح کرده است.
« ... فو الله ما کان یلقی فی روعی الا اقبال الناس علی ابی بکر و اجفالهم الیه فامسکت یدی ، و رایت انی احق بمقام محمّد فی الناس، فلبثتُ بذلک ماشاء الله حتّی رایت راجعه من الناس رجعت عن الاسلام یدعون الی محودین محمّد و ملّه ابراهیم فخشیت ان لم انصر الاسلام و اهله ان اری فی الاسلام ثلماً و هدماً تکون المصیبه به اعظم من فوت و لایه امرکم التی هی متاع ایام قلائل ثم یزول ما کان منها کما یزول السراب فبا یعت ابابکر عند ذلک و نهضت معه فی تلک الاحداث حتّی زهق الباطل کانت ( کلمه الله هی العلیا )ان رغم الکافرون فصحبته مناصحا و اطعته فیما اطاع الله فیه جاهدا فلما احتضر بعث الی عمر فولاه فسمعنا واطعنا و بایعنا و ناصحنا ... » یعنی:« ... پس سوگند بخدا در دلم نمی گذشت و به ذهنم خطور نمی کرد که عرب، امر حکومت را از من برگرداند و مرا به شگفت نیاورد مگر روی آوردن و شتافتن مردم به جانب ابوبکر،پس،از بیعت با وی خودداری کردم و دیدم که من سزاوارتر از دیگران به مقام محمّد صلی الله علیه وسلم در میان مردم هستم لذا تا مدّتی که خدا خواست درنگ نمودم تا این که دیدم گروهی از مردم مرتد شده از اسلام برمی گردند وبه سوی نابودی آئین محمّد صلی الله علیه وسلم و دین ابراهیم علیه السلام دعوت می کنند پس ترسیدم که اگر به یاری اسلام و مسلمین برنخیزم شکاف و ویرانی بزرگی در اسلام ببینم که مصیبت آن بزرگتر از فوت ولایت و سرپرستی کار شما باشد که کالای چند روز اندک است سپس مانند سراب محو می گردد، در آن هنگام با ابوبکر بیعت نمودم و به همراه او در آن حوادث قیام کردم تا باطل از میان رفت و« گفتار خدا والاتر است » هرچند بر خلاف میل کافران باشد. پس با ابوبکر از راه خیر خواهی مصاحبت کردم و در آنچه خدا را فرمان می برد با کوشش تمام او را اطاعت نمودم آنگاه چون به حال احتضار رسید وظیفه را به عمر سپرد9 و ما بیعت کردیم و اطاعت نمودیم و خیر خواهی نشان دادیم...10»
ملاحظه می شود که حضرت علی خود را برای خلافت سزاوارتر دانسته و نفرموده است تنها من سزاوارم و تازه از آن پست و مقام به عنوان کالای چند روز اندک و سراب محو شدنی یاد کرده است. آیا باور کردنی است حضرت علی درباره ی مقام و منصب الهی این چنین بفرماید؟ به علاوه آن حضرت مشخّصاً ابوبکر صدّیق و پیروانش را اهل اسلام دانسته و از سر خیرخواهی و به عنوان یک وظیفه دینی همراه و همدوش آنان علیه مرتدین و از دین برگشتگان به مبارزه برخواسته است.
آری! به نظر ما بیعت حضرت علی با حضرات ابوبکر و عمر و عثمان – سلام الله علیهم – دلیلی قاطع و قوی بر ردّ باور به امامت منصوصه است.برادران شیعی باید بپذیرند که حضرت علی اگر خود را منصوب من عندالله می دانست تحت هیچ شرایطی نمی بایست با خلفا بیعت کند. بدون شک بیعت حضرت علی با منتخب مردم، ناقض ادّعای امامیّه است که می گویند علی منصوب من عندالله است و این دو قابل جمع نیستند.
برخی از آخوند های روضه خوانِ دنباله رو خرافات می گویند: حضرت علی را به زور به بیعت با ابوبکر وادار کردند. پاسخ این است که :
اوّلاً، سند و مدرک فوق الذّکر ادّعای آنان را ابطال می کند.
ثانیاً، هم چنان که قبلاً ذکر شد روضه خوانان به کتاب «اسرار آل محمّد» استناد می کنند و کتاب مزبور از نظر علما و فقهای برجسته ی امامیّه جعلی و ساختگی است.
ثالثاً، سخن و ادّعای روضه خوانان بیسواد که می گویند حضرت علی ب ه ناچار ظالمان را تأیید کرده و تسلیم آنان شده است ، واهی و مردود و باطل است، زیرا؛ متوجّه نیستند که با این سخنان بی اساس در واقع به حضرت علی توهین می کنند و –معاذالله- او را معذب فی النّار و جهنّمی می دانند چرا که خدا در قرآن می فرماید: « ولا ترکنوا الی الذین ظلموا فتمسکم النار » یعنی : « به جانب ستمگران گرایش پیدا نکنید که آتش شما را می گیرد .» ( 112 / هود ) 11
درباره ی دلیل هفتم شایسته است سخن و استدلال فرزند حضرت حسن را نیز ذکر نماییم.
حضرت حسن مثنّی فرزند حضرت حسن مجتبی نوه ی حضرت علی مرتضی – سلام الله علیهم – درباره ی این که روایت غدیر هیچ ربطی به تعیین و یا معرّفی جانشین از سوی پیغمبر اسلام صلی الله علیه وسلم ندارد دلیل بسیار متقن و معقولی ارائه داده است چنان که حافظ ابن عساکر از آن بزرگوار چنین نقل می کند:« قیل ألم یقل رسول الله-ص- : من کنت مولاه فهذا علی مولاه؟ فقال بلی ولکن والله لم یعن رسول الله صلی الله علیه وسلم بذلک الاماره و السلطان و لو اراد ذلک لافصح لهم به فان رسول الله صلی الله علیه وسلم کان انصح المسلمین و لوکان الامر کما قیل،لقال –ص- : یا ایها الناس هذا ولی امرکم و القائم علیکم من بعدی فاسمعوا له و اطیعوا والله لئن کان الله و رسوله اختارا علیا لهذا الامر و جعله القائم للمسلمین من بعده ثم ترک علی امر الله و رسوله لکان علی اول من ترک امر الله و رسوله »،(رواه الحافظ ابن عساکر عن نفیل بن مرزوق عن الحسن بن الحسن).
یعنی:«از حسن مثنّی فرزند حسن بن علی علیه السلام پرسیده شد: آیا پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم نگفت:من کنت مولاه فهذا علی مولاه؟ پاسخ داد: چرا! امّا سوگند به خدا قصد پیامبر از این سخن امارت و سلطنت نبوده است. اگر مقصودش این بود با کمال وضوح آن را ادا می کرد. زیرا؛ رسول خدا صلی الله علیه وسلم خیرخواه ترین افراد نسبت به مسلمانان بود و اگر مرادش خلافت بود می فرمود: ای مردم! این علی فرماندار شما و قائم بر امور شما بعد از من است. پس سخن او را بشنوید و از وی اطاعت کنید. بخدا قسم اگر خدا و رسول صلی الله علیه وسلم علی علیه السلام را برای حکومت انتخاب کرده بودند و او را زمامدار مسلمانان می نمودند و سپس علی علیه السلام فرمان خدا و رسول صلی الله علیه وسلم را ترک کرده ( و با خلفا بیعت می نمود ) در آن صورت نخستین گناهکار و نافرمان از امر خدا و رسول او بود» 12
راستی آیا این سخن و استدلال قوی برای هر شیعه ی منصف و خردمندی کافی نیست تا بپذیرد باور به روایت غدیر به معنی تعیین حضرت علی به خلافت، به امر خدا، نتیجه اش توهین به خود آن حضرت است. چرا که دستور خدا و رسول محبوبش را زیر پا گذاشت و با خلفا بیعت کرد؟
اگر گسی از روی مغالطه ادّعا کند این روایت معتبر نیست پاسخ این است که موضوع روایت خبر از یک حادثه و رویداد نیست بلکه یک استدلال معقول و محکم است. پس به فرض اینکه گوینده ی استدلال نوه ی حضرت علی نباشد فرقی نمی کند و به اصل استدلال هیچ خدشه ای وارد نمی شود.
دلیل هشتم
اگر حضرت علی منصوب من عندالله بود می بایست از آن مقام و منصب الهی به عنوان حق انحصاری برای خودش یاد کند. امّا حضرت علی چنان نکرد و تنها به ذکر « من از دیگران سزاوارتر به مقام خلافت هستم » بسنده نمود مثلاً:
الف- از ابوالفضل علیه السلام روایت شده که گفت: « سمعت علیا یقول بایع الناس ابابکر و أنا و الله اولی بالامر منه » یعنی: « شنیدم که علی می گوید مردم با ابوبکر بیعت کردند در حالی که بخدا قسم من به این امر از او سزاوارترم »( بحار الانوار ج 8 ص 175 )
ب- از عامر بن واصله نقل شده است که گفت: « سمعت علیا و هو یقول استخلف الناس ابابکر و انا و الله احق بالامرمنه»یعنی:« ابوبکر از سوی مردم خلیفه شد در حالی که بخدا سوگند من از او به خلافت شایسته ترم » ( مستدرک نهج البلاغه ص 119، خصال شیخ صدوق و بحار الانوار ج 8 ص 328)
ج-در کتاب « الغارات » اثر ابراهیم بن محمّد ثقفی ج 1 ص 303 آمده است که حضرت علی گفته است: مردم به ابوبکر روی آوردند در حالی که:«رایت انی احق بمقام محمّد فی الناس » یعنی: « دیدم من نسبت به مقام محمّد در میان مردم شایسته ترم »
د- هنگامی که مردم تصمیم گرفتند با حضرت عثمان بیعت کنند حضرت علی فرمود:« لقد علمتم انی احق بها من غیری»یعنی:« شما می دانستید که من برای خلافت از دیگری سزاوارتم »(کلام 73 نهج البلاغه)
ملاحظه می شود اگر حضرت علی به نص الهی خلیفه بود می بایست بفرماید خلافت تنها حقّ من است. امّا او فرمود: من خود را برای خلافت سزاوارتر می دانم و با این بیان به شایسته و سزاوار بودن خلفای راشدین برای مقام خلافت به وضوح صحه نهاده است.
دلیل نهم
بعد ازشهادت حضرت عثمان – سلام الله علیه – توسّط باغیان جنایتکار، مسلمانان نزد حضرت علی رفتند تا برای خلافت با وی بیعت کنند امّا او قبول نکرد و فرمود:« دعونی و التمسوا غیری » یعنی: « مرا رها کنید و غیر من را برای این کار بخواهید » ( خطبه ی 91 نهج البلاغه ) سرانجام وقتی مسلمانان اصرار ورزیدند او نیز راضی شد.
سوال این است که اگر خدا حضرت علی را به خلافت انتخاب کرده بود آیا حق داشت آن را نپذیرد؟ چرا وی وظیفه ی خدایی خود را به عهده نمی گرفت؟
هم چنین در خطبه ی 276 نهج البلاغه آمده است که حضرت علی می فرماید:«والله ما کانت لی من الخلافه رغبه و لا فی الولایه اربه و لکنکم دعوتمونی الیها وحملتمونی علیها»یعنی:« به خدا قسم من رغبتی به خلافت نداشتم و نیازی به ولایت من نبود شما مرا به سوی خلافت خواندید و مرا بدان وادار کردید ».
اگر حضرت علی از سوی خدا برای خلافت تعیین شده بود چرا فرمود هیچ میل و رغبتی به آن نداشتم؟
آیا هیچ وجدان و عقل سلیمی میزپذیرد علی علیه السلام نسبت به خلافتی که خداوند به او اختصاص داده باشد بیزمیل باشد؟ بدون شک اظهار بی میلی و بی رغبتی حضرت علی به خلافت،دلیل واضحی است برای این که آن حضرت از سوی خدا به خلافت تعیین نشده بود.
دلیل دهم
درباره ی اختیاری و انتخابی بودن امامت و خلافت در کتاب های تاریخ و نیز درکتبی که نزد شیعیان معتبر است، از حضرت علی سخنان صریحی وجود دارد که با اعتقاد آنان به اینکه خدا حضرت علی را به خلافت انتصاب کرده بود کاملاً متعارض و ناسازگار است در اینجا 10 مورد از آن سخنان را ذکر می کنیم.
1- در نهج البلاغه مکتوب شماره 6 و وقعه صفین ص 29 اثر نصر بن مزاحم منقری از قول حضرت علی آمده است:« ... انما الشوری للمهاجرین و الانصار فان اجتمعوا علی رجل و سموه اماماً کان ذلک لله رضی فان خرج عن امر هم خارج بطعن او بدعه ردوه الی ما خرج منه فان ابی قاتلوه علی اتباعه غیر سبیل المؤمنین ... » یعنی: « جز این نیست که شورا حق مهاجرین و انصار است، بنابراین؛ اگر آنان بر مردی اتفاق کردند و او را امام نامیدند، این کار موجب رضای خدا است. پس کسی که به سبب طعن و بدعت از امر ایشان بیرون رفت، او را بر می گردانند. اگر از برگشت خودداری ورزید، چون از غیر راه مؤمنان پیروی کرده است با وی می جنگند »
2-در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج 4 ص 17 و بحارالانوار ج 8 ص 449 و وقعه صفّین ص 98 از قول حضرت علی آمده است: «انما الناس تبع المهاجرین و الانصار و هم شهود للمسلمین علی ولایتهم و امر دینهم»یعنی:« جز این نیست که مردم پیرو مهاجرین و انصارند و ایشان در کار حکومت و دینشان نظارت دارند ( نمایندگان مردم اند)».
3-در«مستدرک نهج البلاغه الباب الثانی ص 2» از قول حضرت علی آمده است:« فازالمهاجرون الاولون بفضلهم فی الاسلام ان یناز عهم الامر الذی هم اهله »یعنی:« مهاجرین نخستین با برتری خویش در اسلام گوی سبقت را ربوده اند از اینکه در کار حکومت که شایسته آنان است با ایشان نزاع و اختلاف شود.»
4-در وقعه صفّین ص 23 و الکامل للمبرد ج 3 ص 247 از قول حضرت علی آمده است: « لعمری ما کنت الا رجلا من المهاجرین اوردت کما اوردوا و اصدرت کما اصدروا و ما کان الله لیجمعهم علی الضلال لا لیضر بهم علی العمی»یعنی:« به جان خودم سوگند که من فقط مردی از مهاجران هستم به هر آبشخوری که آنان در آمدند، من نیز در آمدم، و از هر کجا که آنان ( مردم ) را برگرداندند من نیز برگرداندم و چنین نیست که خدا آنان را بر گمراهی گردآورد یا به کوری گرفتار نماید»
5-در تاریخ طبری ج 3 ص 455 آمده است:« لما قتل عثمان اتی الناس علیا و هو فی السوق المدینه و قالوا ابسط یدک نبایعک قال لاتعجلوا فامهلوا تجمع الناس و یتشاورون»یعنی:« وقتی حضرت عثمان کشته شد مردم نزد حضرت علی رفتند در حالی که در بازار بود و گفتند دستت را بگشا تا با تو بیعت کنیم فرمود عجله نکنید مهلت بدهید تا مردم (مهاجرین و انصار) جمع شوند و با یکدیگر مشورت کنند ».
6-در تاریخ طبری ج 3 ص 455 آمده است که حضرت علی خطاب به مردم مدینه که اکثر آنان از مهاجرین و انصار بودند فرمود: « یا اهل مدینه انتم اهل الشوری و انتم تعقدون الامامه و حکمکم جار علی الامه فانظروا رجلا تنصبونه و نحن لکم تبع»یعنی:«ای مردم مدینه شما اهل شورایید و شما هستید که امامت را منعقد می نمایید و حکم شما بر امّت شایسته و جاری است پس بنگرید چه مردی را برای خلافت نصب می نمایید در هر حال ما تابع شماییم.»
7-در تاریخ طبری ج 3 ص 456 و الکامل فی التاریخ اثر ابن اثیر ج 4 ص 127 و بحار الانوار مجلسی ج 8 ص 367 آمده است وقتی مردم برای بیعت با حضرت علی حاضر شدند« جاء علی وصعد المنبر و قال ایها الناس عن ملا و اذن امرکم هذا لیس لاحد الا من امرتم » یعنی:«حضرت علی آمد و بالای منبر رفت و گفت ای مردم انبوه و هوشمند هیچ کس در امر حکومت شما حق اختصاصی ندارد مگر آن کسی را که شما خودتان امیر کنید»
8-در نهج البلاغه خطبه ی 173 آمده است که حضرت علی می فرماید: «ولعمری لان کانت الامامه لا تنعقد حتّی یحضرها عامه الناس فما الی ذلک سبیل ولکن اهلها یحکمون علی من غاب عنها لیس للشاهد أن یرجع و لا للغائب ان یختار» یعنی: « به جانم سوگند تا عموم مردم حاضر نشوند امامت منعقد نمی شود و کسانی که حاضرند و اهلیّت دارند حکم می کنند و حاضر نباید از( رأی جمع) سر باز زند و غائب نیز حق ندارد ( با رأی جمع ) مخالفت کند ».
9- در بحار الانوار ج 18 ص 513 از قول حضرت علی آمده است: « و الواجب فی حکم الله و حکم الاسلام علی المسلمین بعد ما یموت اما مهم او یقتل ضالا کان او مهتدیا مظلوما کان او ظالما حلال الدم او حرام الدم ان لا یعملوا عملا و لا یحدثوا حدثاً و لا یقدموا یداً او رجلاً و لا تبدوا بشی قبل ان یختار وا لانفسهم اماماعفیفاً عالماً عارفاً بالقضاء و السنه»یعنی:« در قانون خدا و احکام اسلام بر مسلمانان فرض است بعد از آن که رهبرشان فوت کرد یا کشته شد، گمراه باشد یا هدایت یافته، مظلوم باشد یا ستمگر، خونش حلال باشد یا حرام، هیچ کاری نکنند و هیچ سخنی نگویند و برای هیچ کاری پیش قدم نشوند، مگر اینکه پیش از آن برای خود امامی برگزینند که پاکدامن و خدا ترس و پرهیزکار و آگاه به قضاوت و سنّت باشد. »
10-در کتاب تاریخ مسعودی ( مروج الذهب ) ج 2 ص 412 که امامیّه وی را از خودشان می دانند آمده است: مردم در زمان خلافت حضرت علی بعد از ضربت خوردن آن حضرت: « دخل علی علیّ 7الناس یسئلونه فقالوا یا امیر المؤمنین أریت ان فقد ناک و لا نفقدک انبایع الحسن؟ قال لا آمرکم و لا انهاکم و انتم ابصر»یعنی:« بر حضرت علی وارد شدند و پرسیدند ای امیر مؤمنان به ما خبر بده که اگر تو را از دست دادیم – و خدا کند از دستت ندهیم – آیا با فرزندت حسن بیعت کنیم؟علی 7 فرمود نه به شما امر می کنم که بیعت کنید و نه شما را از این کار نهی می نمایم شما به کار خودتان بیناترید»
همچنین در صفحه ی 414 می خوانیم که مردم به حضرت علی گفتند:«الا تعهدیاامیر المؤمنین ؟ قال: ولکنی اترکهم کما ترکهم رسول الله » یعنی:« ای امیر مؤمنان آیا عهد خلافت را به کسی واگذار نمی کنی؟ فرمود: نه! ولکن ایشان را ترک می کنم هم چنان که رسول خدا 6آنان را ترک کرد ( و کسی را به خلافت نگماشت )»
به نظر ما مسلمانان اهل سنّت این همه دلیل واضح و مبرهن و متقن و محکم کافی است تا هر مسلمان شیعی خردمند و منصفی بپذیرد که:
1-نه خداوند متعال کسی را به عنوان جانشین حضرت محمّد 6تعیین فرمود و نه حضرت 6به چنان کاری اقدام نمود.
2-اعتقاد به امامت منصوصه نه تنها از جهات مختلفی با آیات صریح قرآن و عمل کرد و سخنان حضرت علی بطور آشکار و روشن در تعارض است بلکه – معاذالله – به معنی بی ثمر دانستن بیست و سه سال تلاش حضرت محمّد 6برای ساختن امّتی نمونه و توهین به ممدوحان و محبوبان خدا یعنی مهاجرین و انصار از جمله حضرت علی می باشد و بالاخره – نعوذبالله – به معنی بی اعتبار دانستن قرآن و سنّت و کتب سیره و ... است، زیرا؛ دینی که به وسیله ی اشخاص مرتد و از دین برگشته به ما رسیده باشد ارزش و اعتباری ندارد.
ربّنا لاتزغ قلوبنا بعد اذهدیتنا و هب لنا من لدنک رحمه انک انت الوهّاب.
ربّنا اغفرلنا و لاخواننا الذین سبقونا بالایمان و لا تجعل فی قلوبنا غلّاً للّذین آمنوا
اللهم وفّقنا لما تحبّه و ترضاه
آمین یا ربّ العالمین
خدمتگزار اهل سنّت
ساجد ساعی
__________________________________
پاروقی
1- « پس مژده ی ( هدایت و سعادتمندی ) بده به بندگانم آنانی که هر سخنی رامی شنوند پس از بهترین آن پیروی می کنند ». ( 17 و 18 / زمر )
2 - استاد هادی یار احمدی – حفظه الله – در کتاب ارزشمند « بهترین امّت » طبق آیات قرآن مرحله به مرحله توضیح داده است که چگونه حضرت رسول (ص)اصحاب مهاجر و انصار را به نحو احسن تربیت کرد و آموزش داد تا بعد از آن حضرت سرپرستی امت اسلامی را به عهده گیرند. مشارالیه، خلافت اسلامی از دیدگاه اهل سنّت را به روش قرآنی بیان کرده است. مطالعه‌ی اثر مذکور که در نوع خود واقعاً عالی و بی نظیر است و نگارنده از آن بهره‌ی فراوان برده¬ام به خواننده‌ی ارجمند پیشنهاد میشود.
3 - هر مسلمان منصفی به آیه‌ی مذکور در قرآن نگاه کند به آسانی متوجّه می شود که این آیه ارتباط دقیقی با آیات ما قبل و ما بعد خود دارد و ادّعای امامیّه به معنی آن است که– معاذالله – خداوند حکیم آن را بی ربط نازل کرده است و آیات قرآن از تناسب و فصاحت برخوردار نیست.
4- ادّعای بیعت گرفتن برای حضرت علی، ناقض عقیده به نصب وی به خلافت از سوی خدا است. زیرا؛ بیعت روشی است برای تعیین خلیفه و رسمیّت دادن به آن. پس اگر کسی به عنوان خلیفه‌ی پیامبر از سوی خدا تعیین شده باشد دیگر بیعت گرفتن برای وی معنی ندارد. به عبارت دیگر بیعت کردن با کسی، مانند رأی دادن به وی است وقتی فردی از سوی خدا برای مسؤولیّتی تعیین شده باشد، دیگر رأی دادن به وی معنی ندارد. اگر گفته شود بیعت برای اطاعت از علی7 بود، پاسخ این است که بیعت وی با خلفا باز هم ناقض این توجیه است.
5-به نقل از رساله‌ی « تطهیر اذهان از روایات ضد قرآن » اثر دکتر پژمان دلشاد، ص
6- اولو (در حالت رفع) و اولی (درحالت نصب وجر) از لحاظ علامت اعراب مانند جمع مذکر سالم است.
7 - به نقل از حاشیه ی صفحه ی 37 کتاب « شاهراه اتحاد » اثر ارزشمند علّامه حیدر علی قلمداران – رحمه الله تعالی –
8 - به نقل از کتاب « راهی به سوی وحدت اسلامی » اثر دانشمند مخلص و توانا استاد مصطفی طباطبایی ص 169
9- در کتب تاریخ آمده است: حضرت ابوبکر – سلام الله علیه - در روزهای آخر عمر شریفش مهاجرین و انصار را دعوت کرد و از آنان خواست تا خلیفه ای را تعیین نمایند. آنان جلسه ای تشکیل دادند و بعد از بحث و بررسی سرانجام به اتفاق، آن امر را به خود حضرت ابوبکر ارجاع دادند و از وی خواستند فردی را انتخاب نماید. او حضرت عمر را انتخاب نمود و آنان نیز با وی بیعت کردند، بنابراین؛ ابوبکر صدّیق طبق دستورو تأیید شورای مهاجرین و انصار بود که حضرت عمر را انتخاب نمود.
10 - به نقل از کتاب مشعل اتحاد اثر عبدالکریم بی آزار شیرازی ص 21
11- مسوؤلان و مبلغان حکومتی در « هفته ی وحدت » هنگامی که از اتّحاد و همبستگی میان مسلمانان صحبت می کنند می گویند « امیر المؤمنین علی 7 برای حفظ وحدت اسلامی با خلفا بیعت نموده و نسبت به اسلام و مسلمین خیر خواه بوده است ». امّا در طول سال همنوا و همصدا با روضه خوانان از « اذیّت شدن حضرت فاطمه و شهادت او [؟!] و ... دم می زنند و مانند سلمان رشدی با لعن و نفرین اصحاب کرام (مهاجرین پاک و بزرگوار ) و امّهات المؤمنین ( همسران پاک رسول خدا 6) به مقدّسات بیش از یک میلیارد مسلمان اهل سنّت اهانت می کنند و با این تناقض گوییِ آشکار که از عدم یکرنگی آنان حکایت دارد عملاً اثبات می کنند در ادّعایشان ( تلاش برای وحدت اسلامی ) واقعاً صادق و راستگو نیستند.
12- « اساس مذهب و فقه امامیّه ص 7 استاد حیدر علی قلمداران »
منبع:www.borhanma1.blogsky.com
چگونه می‌توان وجدان کار را در افراد برانگیخت؟
ضوابط تشخیص مصلحت
قرضاوی – حفظه الله تعالی- از امام ابن قیم- علیه الرحمة- و دیگر محققین نقل میکند که:«احکام الهی برای متحقق ساختن مصالح بندگان در دنیا و آخرت، تشریع شده اند. هر حکمی‌که به جای تأمین مصلحتی، حامل مفسده ای باشد؛ یا بدون حکمت و فایده، و عبث و بیهوده باشد ربطی به شریعت الهی ندارد، اگر چه با سوء تأویل و توجیه به شریعت هم چسبانده شود. »
مرحوم کاک احمد – رحمةالله وانعم علیه مع النبین و الصدیقین و الشهداء و الصالحین – در حاشیه ی این مطلب نوشته اند:« آیاتی که بر این مطلب دلالت میکند، فراوان است.»
توجه به این مهم در دو جا بسیار ضروری و مؤثر است:
در وقت اجرا و تطبیق حکمی‌از کتاب یا سنت. چه فراوان دیده شده که اجرا و تطبیق حکمی‌به علت بی توجهی به مسائلی که زمینه ساز مصالح مورد نظر شرع میباشد، مانند: زمان مناسب، مکان مناسب، زمینه سازی قبلی، مراحل مختلف اجرا(اگر حکم، تدریجی است)، رعایت اولویات، عرف و عاداتی که شرعا” معتبر هستند، زمان بندی برای رسیدن به نتیجه و تحقق مصالح مطلوب، اهلیت افرادی که حکم را تطبیق میکنند، و نه تنها تأمین کننده ی مصلحت مورد نظر نبوده، بلکه گاه عبث و بی فایده، و گاه مفسده آور بوده است.
روشن ترین مثال برای این مورد که با وظایف ما ارتباط همیشگی دارد، اجرای حکم منصوص «دعوت الی الله» و«تبلیغ رسالات الله» است. یا چیزی که الان بیش از این هم مطرح است: مسأله ی تزکیه و پرورش اخلاقی یا یکی از جزییات مندرج در مسأله ی تزکیه :«اخاء اخلاقی». ببینید که بی توجهی به بعضی یا کل موارد فوق الذکر، در بعضی تطبیقات، چه آثار و نتایجی در بر داشته است از توضیح بیشتر می‌گذرم.
در وقت شور و بررسی جمعی، و تصمیم گیریو برنامه ریزی بر اساس «مصلحت» . این کار اگر چه گاه بیش از حد ساده می‌نماید، اما برای کسانی که بخواهند طبق ضوابط شرعی مصالح، اقدام کنند، و متوجه باشند که هر رأی و تصمیم آنها مسؤولیت شرعی دارد، همیشه ساده نیست، و بلکه گاهی بسیار بسیار مشکل است. من خود، کاک احمد را دیده ام که در جواب مصلحت خواهی فردی از مسلمانان، بیش از بیست و چهار ساعت عمیقا” در حال فکر کردن بود. و خودم از ایشان شنیدم که :«تشخیص مصلحت دو شرط لازم و ضروری دارد:۱-علم ۲-دلسوزی.»
هنگامی‌که بر مبنای مصلحت، تصمیمی‌گرفته میشود و به کاری امر میشود آمر باید موارد زیر را کاملا” در نظر داشته باشد، و در صورتی که از وی توضیح خواسته شد، بتواند آنرا بدون ابهام نشریح کند:
اول: متعلق مصلحت یعنی تصمیم و امر آمر، مربوط به تأمین مصلحت کدام یک از موارد شش گانه ی « دین، نفس، نسل، عقل، عرض، یا مال» مأمور یا مأمورین یا مصلحت خواهان میباشد؟
اصولیون با استقراء جزئیات و تأمل در حکمت احکام شرعی گفته اند که : احکام الهی برای تأمین مصالح بندگان خدا در موارد شش گانه ی فوق- که همه ی مصالح را بر می‌گیرد- تشریع شده است. مثلا”: برای حفظ دین و مصالح دینی، دعوت، وجهاد به خاطر حمایت از ارزشهای عقیدتی، واجب شده؛ به صبر در مقابل ابذاء فرمان داده شده؛ ارتداد حرام گشته؛ و کهذا. و برای تأمین مصالح نفس، قتل به غیر حق حرام گشته؛ قصاص تشریع شده؛ خودکشی منع شده؛ دستورهایی برای حفظ صحت و سلامت جسم صادر شده؛ و از این قبیل . و برای حفظ نسل، نکاح تشریع شده؛ زنا و دیگر خبائث ممنوع شده؛ حدود و عقوباتی برای مرتکبین وضع شده؛ و امثال این. برای حفظ عقل، مسکرات و خبائث مزیل عقل حرام شده. برای حفظ عرض و شخصیت مردم، قذف حرام شده؛ برای مرتکبش حد تعیین شده؛ و موارد دیگر. برای حفظ مال- که قوام مجتمع است- انواع بیوع و معاملات با شروطی مباح شده؛ ربا و کنز حرام گشته؛ اکل اموال به باطل نهی شده؛ و امثال ذلک.
حال هر مصلحت دیگری که موجب تصمیم و برنامه ای میشود، باید معلوم باشد که به کدامیک از موارد شش گانه تعلق دارد،(منظور این نیست که یک حکم با برنامه در آن واحد نمی‌تواند تأمین کننده ی چند مصلحت باشد.)
دوم: نوع مصلحت. یعنی پس از روشن شدن متعلق مصلحت، باید دید که تأمین این مصلحت، ضروری است یا حاجی یا تحسینی؟
مراد از ضروری این است که بدون تأمین آن مصلحت، متعلق آن تحقق نمی‌یابد یا از دست می‌رود. اما تأمین حاجیات برای رفع عسر و حرج است. و تحسینیات، هر چیزی که بعد از این دو مطرح باشد. مثالی مطلب را روشن میکند: فردی می‌خواهد اتاقی بسازد. درست کردن چهار دیوار و یک سقف و یک در ورود و خروج ضروری است، زیرا بدون هر کدام از آنها اتاقی وجود ندارد.
درست کردن پنجره برای رفع عسر و حرج است. سفیدکاری و رنگ در و پنجره در محدوده ی مصالح تحسینی است. امیدوارم با این مثال ابهامی‌نمانده باشد. (برای طبقه بندی مشاغل هم می‌توان از این تقسیم بندی استفاده کرد. یعنی بنگریم که چه شغلهایی ضروریات مجتمع را تأمین میکند، و چه شغلهایی حاجیات، و چه شغلهایی تحسینیات . روشن است که ترتیب ارزشی آنها هم همین ترتیب است. و به همین دلیل است که کار یک رفتگر با کار یک پزشک متخصص، هم ارزش است.)
سوم: دامنه ی تأثیر کمی. مراد آن است که این تصمیم، مصلحت مورد نظر را برای چه تعدادی از افراد تأمین میکند؟فرد، جمع، اقلیت، اکثریت، همه، حاضران، آیندگان و …؟
چهارم: دامنه ی تأثیر کیفی. یعنی اگر مجموعه ی مصلحت یک متعلق که باید تأمین شود، مثلا” ده واحد، یا هر مقایس دیگری باشد، این تصمیم یا برنامه، چه حجمی‌از این مقیاس را تأمین میکند؟ در کتب اصول، از دامنه ی تأثیر کیفی به عمق تعبیر شده است.
پنجم: مدت زمان ایجاد اثر. یعنی عمل به تصمیم آمر یا برنامه ی برنامه ریز، پس از چه زمانی مصلحت عامل را تأمین میکند؟ (هر تصمیم عاری از این فاکتور، به شدت بی اعتبار، و «خراص»ی است.)
ششم: مدت زمان بقاء اثر. یعنی پس از ایجاد اثر، زمان این اثر تا کی باقی است؟ به تعبیر دیگر مصلحتی موقت است یا دائمی؟ کوتاه مدت است یا بلند مدت؟ مربوط به همین حیات است یا تا حیات ابدی امتداد می‌یابد؟
هفتم: ارزش علمی‌تشخیص در هر کدام از موارد فوق، و در نتیجه گیری نهایی.یعنی مصلحت اندیشان باید در وقت تشخیص هر کدام از موارد تا ششم، و در نتیجه گیری و جمع بندی نهایی تعیین کنند که رأی و نظرشان موهوم است با مشکوک یا مظنون یا مقطوع؟
با توجه با مجموع اینها است که میشود صورت واقع قضیه را بدرستی فهمید، و بعد در کنار ادله ی تفصیلی و دیگر اصول مذکور در اصول الفقه(که بعضی از مهمترین آنها-انشاءالله – خواهد آمد) و قواعد فقهی، و عمومات کتاب و سنت، حکم یا استحباب یا اباحه ی جلب مصلحتی یا دفع مفسده ای را استنباط کرد.(هنگامی‌هم که بر مبنای تشخیص مفسده یا مضرتی به تصمیم، و نهی از کاری اقدام میشود، باز هم باید به موارد هفتگانه ی فوق توجه داشت. اما این بار سوالها اینچنین مطرح می‌شوند:۱- متعلق مفسده کدام است؟۲- این مفسده با چه نوع مصلحتی تعارض می‌یابد: ضروری یا حاجی یا تحسینی؟۳- دامنه ی کمی‌دفع مفسده کدام است؟۴- دامنه ی کیفی و عمق دفع مفسده کدام است؟ یعنی: با این تصمیم ، فلان مضرت از چه تعدادی و با چه عمقی دفع میشود.۵- این تصمیم تا چه زمانی اثرش ظهور می‌یابد؟۶- تا کی ادامه خواهد داشت؟۷- ارزش علمی‌این تشخیصها و نتیجه گیری نهایی کدام است؟)
ممکن است کسی بگوید: در خیلی از موارد نمی‌توان نظر قاطع داد؛ و مثلا” در بررسی دامنه ی تأثیر کیفی یا مدت زمان ایجاد اثر و بقای آن، گاه مطلب بسیار مبهم است.
در جواب میگوئیم: و همین مطلب است که تشخیص دهنده ی مصلحت را ملزم میسازد که حکم خود را چون حکم خدا و رسول (ص) نپندارد. و مخالف آن را خارج از دین، و فاسق و ناملتزم و… تصور نکند.و نیز توجه به همین ضوابط است که نمی‌گذارد همین طوری و از روی خرص و تخمین حرف بزنیم. مثلا” تعیین ارزش علمی‌تشخیص‌ها و تصمیم‌ها، ما را از این بلیه که گاه به خاطر مصالح موهوم، مصالح مقطوع را از دست داده ایم، نجات میدهد. و نیز توجه به همین واقعیتها است که اجازه نمی‌دهد برای بیشتر تشخیص مصلحتها حکم«وجوب» قائل شد. و فقط با توجه به چنین ضوابطی است که رأی مستدل و مبتنی بر بینه در میان آراء بی دلیل و نمایان میشود.
آیا وقتی پزشکی نمی‌تواند تشخیص دهد که اگر بیمارش را عمل جراحی کند، چند درصد، و پس از چه زمانی احتمال بهبودی هست، و این بهبودی آیا موقت است یا همیشگی، و اگر موقت است چه مدت طول خواهد کشید، ایا مریض یا اولیاء او حق ندارد که به پزشک دیگری مراجعه کنند؟ و نه تنها حق، آیا وظیفه ی آنها نیست که برای درمان ضروری خود با عزیزانشان پناهگاه دیگری بجویند؟!
و حال بعد از این مختصر به تبیین بعضی از احکام مربوط به مسأله می‌پردازیم:
وقتی با رعایت ضوابط هفتگانه ای که ذکر شد، مصلحتی تشخیص داده شد، و با هیچ مصلحت دیگری تعارض(عدم امکان جمع) نداشت، حکم آن، چه وجوب یا ندب یا اباحه باشد، جریان می‌یابد.
در تعارض مصالح و منافع، اگر متعلق مصالح واحد بود، و تعارض در یکی از موارد دوم تا هفتم بود، مصلحت ضروری بر حاجی و تحسینی، و حاجی بر تحسینی؛ و مصلحت جمع و اکثریت و کل بر فرد و اقلیت و بعض؛ و مصلحت عمیق و با کیفیت بر سطحی و ظاهری؛ و مصلحت نزدیک بر دور؛ و مصلحت عمیق و با کیفیت بر سطحی و ظاهری؛ و مصلحت نزدیک بر دور؛ و مصلحت دائمی‌و بلند مدت بر موقت و کوتاه مدت؛ و مصلحت مقطوع بر مظنون و مشکوک و موهوم، و مظنون بر مشکوک و موهوم، و مشکوک بر موهوم مقدم است.
در تعارض مصالح و منافع، اگر متعلق مصالح متعدد بود. صرف نظر از موارد دوم تا هفتم، اصل بر آن است که: تقدیم و تأخیر بر اساس ترتیب مذکور در شماره ی اول صورت گیرد.
اثبات این مطلب طول می‌کشد، بعلاوه ی اینکه حتی امکان پیدا کردن آیاتی را هم که در نظر دارد، الان ندارم، پس بسیار کوتاه و به قدر ضرورت توضیح می‌دهم.
اولا”:آیاتی مانند: (یقاتلون فی سبیل الله: فیقتلون»یا« جاهدوا فی سبیل الله باموالکم و انفسکم»یا«قل ان کان آباؤکم و ابناؤکم و اخوانکم و ازواجکم و عشیرتکم و اموال اقترفتموها و تجارة نخشون کسادها و مساکن ترضونها احب الیکم من الله و رسوله و جهاد فی سیبله فتربصوا حتی یأتی الله بأمره…» و تحمل کلماتی مانند«مجنون» ،«ساحر»، «کذاب»،«مفتری» و… از طرف پیغمبران، نشان میدهد که وقتی مصلحتی دینی واجب شد، می‌توان بخاطر آن، مضراتی را در محدوده ی نفس، نسل، عقل، عرض، و مال تحمل نمود.پس نتیجه می‌گیریم: وقتی مصالح دین با مضار و مفاسدی در متعلقات پائین تر از خودش تعارض می‌یابد، مقدم میشود به طریق اولی در تعارض با مصالح متعلقات پائین تر از خودش مقدم است؛زیرا دفع مفسده بر جاب منفعت مقدم است. و ما مضرت را تحمل می‌کنیم؛ پس به طریق اولی از مصلحت و منفعت چشم پوشی می‌کنیم.
ثانیا”: آیاتی مانند«ولاتکرهوا فتیاتکم علی البغاء ان اردن تحصنا لتبتغوا عرص الحیاة الدنیا» تقدم عرض را بر مال نشان میدهد.
ثالثا”: در صورت حیات فرد با توانایی تولید نسل، عقیم ساختن وی واجب است. یا فرد می‌تواند ازدواج نکند، ولی نمی‌تواند خودکشی کند. یا در صورت تعین مداوا با مسکر، برای حفظ صحت ضروری، این کار ضروری است. در اکراه فرد بر زنا یا فذف یا ضایع ساختن مال با مهدد به«قتل نفس» شکی در افسد بودن قتل نیست. وقتی مصلحت با مفسده یا مفسده با مفسده تعارض می‌یابد، جائز است که مفاسد و مضراتی مربوط به متعلقات پائین تر از «نفس» تحمل شود، به طریق اولی جائز است که در تعارض مصالح، از مصالح پایین تر چشم پوشی شود.
بعد از این تصور تقدیم و تأخیر بر مبنای ترتیب مذکور در شماره ی اول است که موارد باقیمانده ی دوم تا هفتم بررسی می‌شوند. جمع بندی و نتیجه گیری نهایی در پرتو اصولی مانند:«هو ازکی لکم و اطهره»،«هو اقرب للتقوی»، «ذلکم خیر لکم»، «الصلح خیر»، «یحلفون بالله لکم لیرضوکم و الله و رسوله احق ان یرضوه»، «و رضوان من الله اکبر»،«اقسط عندالله»،«ذلک خیر و احسن»، «وان یستعففن خیر لهن»،«زادته هذه ایمانا”»،«ولیشهدوا منافع لهم»،« والوالارحام بعضهم اولی ببعض فی کتاب الله»، و« انفعهم للناس»،«ان الله کتب الاحسان علی کل شی»و : عموماتی مانند:«نفی استکبار و اتراف»(یعنی: کدامیک نافی ترند؟)، «تألیف قلوب»، «حفظ وحدت»، «تعمیق و تعمیم اخوت»، « صله ی رحم»،«تعاون علی البر و التقوا»،«تعظیم شعائرالله»، «ضلالت ابتداع»، و ضوابطی مانند:«الاهم فلاهم»،«الاول فالاول»،«الاقرب فالاقرب»، و… اخذ میشود.
در تعارض مصالح و مفاسد، و منافع و مضار- صرفنظر از موارد هفتگانه – اصل بر آن است که: دفع و رفع مفسده و مضرت بر جلب مصلحت و منفعت مقدم است:«اعوذ بالله من الشیطان الرجیم. بسم الله الرحمن الرحیم»،« اذا قرأت القرآن فاستعذ بالله من الشیطان»، « ایاک نعبد و ایاک نستعین»(زیرا: عبادت موضع انسان موحد است در برابر مالک یوم الدین، ولی استعانت موضع او است در مقابل خدای الرحمن الرحیم. به همین دلیل اول موضع عبادت بیان شده). در تعارض مصالح و مفاسد، اگر متعلق واحد بود، اصل بر آن است که تقدیم و تأخیر بر اساس ترتیب مذکور در شماره ی اول صورت گیرد. یعنی: مثلا” دفع مفسده ای که به دین بر می‌گردد، بر جلب منفعتی اقتصادی، مقدم است. یا جلب مصلحتی دینی با وجود تحمل ضرر مادی یا جانی ارجحیت دارد.
در تعارض مصالح و مفاسد، و منافع و مضار، اگر متعلق متعدد بود، اصل بر آن است که تقدیم و تأخیر بر اساس ترتیب مذکور در شماره ی اول صورت گیرد. یعنی: مثلا” دفع مفسده ای که به دین بر می‌گردد، بر جلب منفعتی اقتصادی، مقدم است. یا جلب مصلحتی دینی با وجود تحمل ضرر مادی یا جانی ارجحیت دارد.
بعد از این« تصور تقدیم و تأخیر بر مبنای ترتیب مذکور در شماره ی اول» است که موارد باقیمانده ی دوم تا هفتم بررسی می‌شوند. جمع بندی و نتیجه گیری نهائی در پرتو اصولی مانند:«قل فیهما ائم کبیر و منافع للناس، وائمهما اکبر من نفعهما»،«لمسجد اسس علی التقوی من اول یوم احق ان تقوم فیه» و ضوابطی دیگر، اخذ میشود.
در تعارض مفاسد و مضار با هم، که از ارتکاب یا تحمل از طرفین تعارض چاره ای نباشد،طبق توضیحات موارد هفتگانه با ارتکاب اخف المفسدتین، یا تحمل اهون الضررین، افسد، یا اشد دفع میشود:«قالوا لاتنفروا فی الحر، قل نار جهنم اشد حرا”لو کانوا یفقهون».(ذیل لو کانوا یفقهون دلالت خاص را دارد)،«اما السفینة فکانت لمساکین یعملون فی البحر فأردت ان اعیبها و کان ورأهم ملک یأخذ کل سفینة غصبا”»،«قل قتال فیه کبیر، و صد عن سبیل الله و کفربه و المسجد الحرام و اخراج اهله منه اکبر عندالله، والفتنة اکبر من القتل»،«رب السجن احب الی مما یدعوننی الیه»«…لنخرجنکم من ارضنا او لتعودن فی ملتنا و مالنا الا نتوکل… و لنصبرن علی ما آذیتمونا…» و ده‌ها آیه ی دیگر.
ازله ی مفسده یا ضرر- هر چند بزرگ باشد- اگر به مفسده یا ضرری مانند خودش یا بزرگتر منجر شود، ممنوع است.
توجه: (موقعیت مختلف افراد از حیث و تأثیر در دین و خلق در تشخیص مصالح و مضار باید بسیار دقیق مورد توجه باشد. چه بسا کاری با مفاسد متوقع، برای فردی غیر حجت تجویز میشود، که برای فردی با حجیت دینی و اجتماعی تجویز نمی‌شود.
آیا مردگان صدای ما را میشنوند؟
سؤال دیگری مطرح شده است در مورد اینکه قرآن می فرماید:
« إِنَّکَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى » (نحل80)
تو نمی توانی صدای خودت را به مرده ها برسانی. و یا
« وَمَا أَنتَ بِمُسْمِعٍ مَّن فِی الْقُبُورِ » (فاطر 22)
و کسانیکه در قبرها هستند صدای تو به آنها نمی رسد. گفته اند این تشبیه است در نتیجه ربطی به بحث ما ندارد ولی من می گویم اتفاقاً چون تشبیه است به بحث ما ارتباط پیدا می کند. در اینجا کافران به مرده ها تشبیه شده اند و در اینکه به آیات توجه نمی کنند به "من فی القبور" تشبیه شده اند.
ولی مگر قاعده را از یاد برده ایم که وقتی چیزی را به چیز دیگر تشبیه می کنیم باید وجه شبه در بین آنها برقرار باشد. و وجه شبه از مشبّه به قویتر باشد. وقتی صورتی را به ماه تشبیه می کنیم باید در ذهنمان زیبائی ماه از این صورت بیشتر باشد. اینجا می گوید کافران مثل مردگان هستند. در چه چیز مثل مردگان هستند؟ در نشنیدن. پس باید نشنیدن در مرده ها خیلی قویتر باشد به همین دلیل است که نشنیدن کافران را به مرده ها تشبیه کرده است.
در جای دیگری قرآن کلمه میت را برای پیامبر بکار برده است موتی جمع میت است یکی از افراد موتی، همان میت پیامبر است پس عدم سماع برای پیامبر هم مطرح است.
معنای آل و اهل و تفاوت معنایی آنها
دو نظریه در مورد ریشه ی آل رایج است.
علمای شیعه و تعدادی از علمای سنی معتقدند ریشه ی این کلمه اهل بوده که قلب بر آن صورت گرفته و آل شده است. در نتیجه اهلِ فلان کس یعنی آل فلان کس. و فرقی با هم ندارند. دسته ی دیگر که رای اینها تحقیقی است و به نظر من رای اینها درست است می گویند آل از ریشه ی اَول است و آل،یأولوا، اولاً یعنی رجع،یرجعوا، رجوعاً. بنابراین چون اَول یعنی بازگشت، پس آلِ هر کس، یعنی کسانیکه بازگشت بطرف او می کنند در واقع آل محمد یعنی تمام پیروان حقیقی محمد. همانطور که آل فرعون تنها خانواده ی فرعون نبودند. آنجا که می فرماید آنها را نابود کرده و به جهنم انداختیم منظور همه ی اطرافیان و افراد فرعون است.
تعریف دوم دو برتری نسبت به تعریف اول دارد. اول اینکه ریشه اش احتیاج به آن قلب بدون قاعده ندارد. (اگر هر دو کلمه یکی است باید یک معنی هم داشته باشد ما می گوئیم اهل سنندج ولی نمی گوئیم آل سنندج.در صورتیکه اگر هر دو کلمه یکی بود می توانستیم بگوئیم آل سنندج). دوم اینکه کلمه ی اهل را برای همه بکار می برند ولی کلمه ی آل، مخصوص طبقه ای است که دارای موقعیت بالائی باشند (از هر لحاظ) برای یک فرد که دارای یک شغل عادی باشد به اهل و عیالش می گویند اهلِ فلان شخص ولی نمی گویند آلِ فلان شخص.در نتیجه صحابه و حضرت علی و فرزندانش و همه مسلمانان واقعی و هر کس که مرجعش حضرت محمد است آل محمد هستند.
آیا امامت بالاتر از نبوت است؟
آیا امامت بالاتر از نبوت است؟
مسئله دیگر اینکه می گویند امامت مقامی بالاتر از نبوت و رسالت است. دلیل آن را هم این می گویند که در آیه ی 124سوره ی بقره، حضرت ابراهیم بعد از اینکه به مقام نبوت و رسالت رسید به مقام امامت می رسد.
«وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَاماً قَالَ وَمِن ذُرِّیَّتِی قَالَ لاَ یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ »(بقره 124)
جواب:اساساً فرق امامت با نبوت و رسالت چیست؟ نبوت عبارتست از اینکه
خداوند، استعداد و خصوصیت و صلاحیتی را در فردی ایجاد کرده و نباء (خبر)
برای او می فرستد. یعنی وقتی فردی دارای آن صلاحیت شد -که خدا خودش می داند
به چه صورت است-نباء دریافت می کند و می شود نبی. و اگر مامور شد که این
نباء را به جامعه اعلام کند می شود رسول. پس نبوت ناظر به دریافت وحی است و
رسالت ناظر بر ارائه و اعلام وحی.
اما کار هدایت انسانها با این دو مرحله به سرانجام نمی رسد. خداوند تعالی
برای اینکه حجتِ برنامه اش را تمام کند و کسانی را برای مقابله با مستکبرین
و مترفین داشته باشد که مردم را آگاه کرده و آنها را بر علیه مترفین و
مستکبرین بشورانند و مردم را به طرف هدایت دعوت کنند و توانائی سر مشق و
الگو شدن را داشته باشند؛ چنین افرادی را در جامعه ایجاد می کند. در واقع
آن جنبه از کار دعوت، که نقش الگو و مقتدا بودن و راهنمائی اجرای عملی
برنامه است را امامت می گویند.
نبوت و رسالت دو منصب انتسابی هستند که انسان بدست خودش نمی تواند آن را
کسب کند ولی امامت منصبی است که انسان اگر دارای آن ویژگی شد که دیگران
دنبال او بیفتند و آنها را بطرف خیر و یا شر [8] ببرد دیگر او امام است. و
اینکه در سوره ی بقره، قرآن از امامت حضرت ابراهیم بحث می کند به خاطر
تأخیر زمانی است نه اینکه امامت بالاتر از نبوت و رسالت باشد.
اگر از قرآن هیچ اطلاعی راجع به حضرت ابراهیم نداشتیم و فقط این آیه را می
خواندیم :
«وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَاماً قَالَ وَمِن ذُرِّیَّتِی قَالَ لاَ یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ »(بقره 124).
این مطلب را درک می¬کردیم که فردی بنام ابراهیم بوده که خدا با آزمایشهای فرساینده او را آزموده است و او با عالی ترین صورت از زیر بار مسئولیت سر بلند بیرون آمده است در نتیجه خدا گفته است تو ویژگی و صلاحیت داری که در تطبیق یک شریعت و برنامه امام مردم بشوی. اگر ما بوسیله ی آیات دیگر نمی دانستیم که ابراهیم نبی و رسول بوده است با این آیه نمی توانستیم نبوت و رسالت او را ثابت کنیم.
در میان غیر نبی هم افراد می توانند مقام امامت را احراز کنند بدین صورت که
فردِ غیر نبی، باید اول نباء را از کتاب دریافت کند سپس خود را پرورش داده
و امام مردم بشود.
تفسیر آیه ی 67 سوره مائده ( آیه ی ابلاغ )
آیه ی 67 سوره مائده ( آیه ی ابلاغ )
« یا ایها الرسول بلّغ ما انزل الیک من ربّک و ان لم تفعل فما بلغت الرسالته وَاللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ»
.می گویند طبق این آیه خداوند به پیامبر امر کرده است که ولایت و امامت علی بن ابیطالب را به مردم ابلاغ کند و اگر این کار را نکند انگار کلّ رسالتش را ابلاغ نکرده است و در این ابلاغ نباید بترسد زیرا خداوند او را محفوظ می دارد.
جواب:از اول سوره مائده که نگاه می کنیم بحث اهل کتاب مطرح است. بحث از
ولایت آنها و نهی از اتخاذ ولایت آنها، و معرفی کردن دایره ی ولایت برای
مؤمنین.و تا اینجا سوره، جوی را نشان می دهد که احتمالاً در شرایطی بخاطر
بعضی مصلحت ها پیامبر خدا، تبلیغ بعضی از مسائل مربوط به اهل کتاب را به
تأخیر انداخته باشد. یعنی حالتی در جامعه ایمانی بوده، و تهاجماتی موجود
بوده است؛ که پیامبر به خاطر بعضی مصلحت ها، مقداری از دعوت در این زمینه
را به تأخیر انداخته باشد. بعد از اینکه خدا، تا اینجای سوره قاطعانه
خصوصیات اهل کتاب را توضیح می دهد؛ خطاب به پیامبر می فرماید:"بلغ ما انزل
الیک من ربک". آنچه از طرف صاحبت بر تو نازل شده است را آگاهانه و با تمام
قاطعیت اعلام کن. "ما انزل الیک من ربک" چندین بار در سوره ی مائده تکرار
شده است و با هیچ دلیل و مدرکی نمی توان ثابت کرد که مراد از آن متن قرآن
نیست. یعنی آنچه از قرآن راجع به این موضوع (اهل کتاب) بر تو وارد شده است
را ابلاغ کن. "و ان لم تفعل فما بلغت الرسالته" که اگر این کار را انجام
ندهی مثل این است که کل رسالتت را انجام نداده باشی.چرا؟ چون رسالت پیامبر
ناظر بر دو دسته بود 1- مشرکین- 2- اهل کتاب، که خصوصیات مشرکین را هم
داشته اند ولی چون منسوب به یکی از ادیان الهی بودند این وصف، لقب آنها شده
بود.
برخورد پیامبر در مکه با مشرکین است و در مدینه با اهل کتاب. می دانیم که
در مکه، مسئولیتش را کامل ادا نموده است اما در مدینه اگر قرار باشد بخاطر
بعضی مصلحت ها این قسمت از رسالتش را کامل ادا نکند مثل این است که کل
رسالتش را انجام نداده باشد. و بعد:
« وَاللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ ».
و خدا تو را تا پایان رسالتت از هر گونه خطری مصون می دارد و خدا قوم کافر را هدایت نمی بخشد.
بعد از آیه ی «بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ» آیه ی بعدی این
طور شروع می شود :
«قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ».از لحاظ قواعد زبان عربی تمام جاهائی که می توان دو جمله را به یکدیگر عطف کرد؛ چه جملاتی که باید واو عطف در بین آنها بیاید و چه جملاتی که برای عطف نیاز به واو عطف ندارند، با استدلال قاطع و نمونه و شواهد فراوان در علم بلاغه، تنظیم و تعیین شده است. در این جا مابین این جمله و جمله ی قبل، با حرف عطف واو، ارتباط برقرار نشده است و آن به این دلیل است:یکی از صوری که مجاز هستیم حرف عطف بکار نبریم این است که اتصال کامل بین جمله اول و جمله دوم برقرار باشد به نحوی که جمله دوم، به عبارت دیگر، عین جمله اول باشد. « مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ » (مائده 67) چه بگویم؟ بگو :
« قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لَسْتُمْ عَلَى شَیْءٍ حَتَّىَ تُقِیمُواْ التَّوْرَاةَ وَالإِنجِیلَ وَمَا أُنزِلَ إِلَیْکُم مِّن رَّبِّکُمْ »(مائده 68)
ای اهل کتاب شما بر هیچ اساس و بنیادی نیستید مگر اینکه تورات و انجیل و "ما انزل الیکم من ربک" که همان قرآن است را اجرا کنید."و لیزیدن کثیراً منهم ما انزل الیک من ربک طغیاناً و کفراً" ای پیامبر فکر نکنی بعد از اینکه تو اعلام نمودی و تبلیغ کردی، همه ی آنها امر تو را می پذیرند؛ چونکه خیلی از مسائلی که از طرف خدایت بر تو نازل شده است موجب ازدیاد طغیان و کفر آنها می شود."فلا تأس علی القوم الکافرین"پس تو هم به نسبت موضع قوم کافرین، متأسف مباش.
حال به تفسیری که از آیه ی 67 می کنند دقت کنید. می گویند: « مَا أُنزِلَ
إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ » اعلام امامت علی بن ابیطالب است حال این تفسیر را
به آیه ی68 تسری می دهیم: ای اهل کتاب، شما بر هیچ اساس و بنیادی نیستید
مگر اینکه تورات و انجیل را اجرا کنید و به دنبال امامت علی بن ابیطالب
باشید. و خیلی از آنها (اهل کتاب) ولایت علی بن ابیطالب باعث ازدیاد طغیان و
کفرشان می شود.
نکته ای در مورد شان نزول:در این مورد و موارد دیگر اشاره به شأن نزول آیه
می کنند. لازم است نکاتی را راجع به شأن نزول برایتان بگویم. اول اینکه
اکثریت قریب به اتفاق شأن نزولها دارای درجه ی صحت در اسناد حدیثی نیستند.
دوم اینکه اگر قرار باشد ما قرآن را ببندیم و با استفاده از شأن نزول از آن
آگاهی یابیم و تا شأن نزولی نباشد که معنی آیه ای را برایمان روشن
کند؛قرآن برایمان قابل فهم نباشد،پس در واقع باید خداوند هم وعده ی حفظ این
کتاب را داده باشد و هم وعده ی حفظ آن شأن نزولها را.بنابراین اگر سیوطی
یا فلان عالم شیعی نمی بود که شأن نزولها را برای ما جمع آوری و مکتوب کند؛
در واقع باید امروزه قرآن قابل فهم نمی بود.حال فرض کنید من در جائی هستم
که یک جلد قرآن به همراه دارم اما کتاب شأن نزولهای سیوطی را به همراه
ندارم،آیا محکوم به فهم نکردن قرآن هستم؟.آخر کی فهم قرآن متکی بر شأن
نزولهاست؟ شأن نزولهائی که برای فهم قرآن مفید است از خود قرآن فهم می
گردد.
اول تا آخر سوره مائده را خوب بخوانید متوجه نحوه ی بیان و حال و هوای بحث و
مطالبی که می گوید می شوید و آنگاه متوجه می شوید که این سوره درچه جوی
نازل شده است و چه شرایطی فراهم بوده که این دستورات آمده است. مضمون این
سوره عبارت است از: بحث اهل کتاب و مدینه و آیه های طولانی و جدل و نزاع با
اهل کتاب و نفی اینکه شما هیچ اساس و بنیادی ندارید و اعلام اینکه شما
ظالم و فاسق هستید و از مسیر ما انزل الله خارج شده اید. این مطالب خیلی
مهم هستند که باید از طرف پیامبر به تمام امتش ابلاغ شود. حال اگر پیامبر
به خاطر بعضی مصلحت ها آنرا به تأخیر انداخته است خداوند روی به او می
نماید: که تو حق نداری اعلام موضعِ حق را در این زمینه، به تأخیر اندازی،
تو باید برنامه ی حق را اجرا کنی و هر چه پیش آید تو مسئول عواقب آن نخواهی
بود:« بلغ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ چه بگویم؟:« قُلْ یَا أَهْلَ
الْکِتَابِ لَسْتُمْ عَلَى شَیْءٍ ». بلغ این است.قاطعانه ترین دلیل هم
همان است که بین این دو جمله واو عطف وجود ندارد اگر وجود داشت می شد گفت:
آنچه نازل شده است را بگو و به اهل کتاب هم بگو
.
به عبارت ساده تر می گوید: تبلیغ کن بگو « یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لَسْتُمْ عَلَى شَیْءٍ ».
معنای توسل
توسل را با فریاد رسی و استعانت اشتباه می گیرند. توسل یعنی وسیله قراردادن در دعا و نیایشی که انسان با خدا دارد با وسیله ای که مشروع بودن استفاده از آن وسیله،در شرع برسمیت شناخته شده باشد.
در سراسر کتاب و سنت، توسل به سه صورت مجاز است و لاغیر.
1- توسل به اسماء الله الحسنی.
مثلاً فرد بگوید خدایا به خاطر رحمتت،بزرگیت، جمالت،جبروتت و غیره ... مثال:برحمتیک یا ارحم الراحمین. یا اینکه در آخر دعا می گوئیم انک انت الغفور الرحّیم.
2- توسل به عملِ صالحِ خودِ دعا کننده.
یعنی شخص متوسل، یک عمل صالح خودش را عرضه کند و بگوید خدایا به خاطر فلان عمل صالحی که انجام دادم فلان مطلوب را از تو می خواهم مثال: ربنا آمنّا بما انزلت و اتبعنا الرسول فکتبنا مع الشاهدین.(آل عمران 53) برای اینکه خدا او را جزو شاهدین قرار دهد، فرد دعا کننده، ایمانش و تبعیت از رسول را به عنوان وسیله عرضه می کند در واقع « وَابْتَغُواْ إِلَیهِ الْوَسِیلَةَ » همین است یعنی مؤمنین چیزی که موجب تقرب به خداست را بیاورند (ایمان و عمل صالح) یعنی بگویند خدایا ایمان آوردیم و تبعیت رسول اکرم نمودیم،جهاد فی سبیل الله کردیم، علیه طواغیت مقابله کردیم، تسلیم برنامه تو شدیم و تبلیغ امر و شریعت تو نمودیم پس تو هم مغفرت نصیبمان بگردان و ما را ببخشای. [3]
3- توسل به دعای مومنی دیگر در حال حیاتش
یعنی شخصی پیش یک نفر صالح می رود (بعد از اینکه اخذ اسباب و مقدمات کار کرده باشد) میگوید بیائیم دو نفری برای حل فلان مشکل من دست به دعا برداریم و از خدا کمک بخواهیم.
مثال: پسران یعقوب پیش پدرشان می روند و می گویند: «قَالُواْ یَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا کُنَّا خَاطِئِینَ» (97 یوسف) در اینجا پدرشان نمرده است و در جای دیگری نیست، مثلاً خودشان در مصر نیستند و پدرشان در فلسطین. می گویند پدرجان چون ما خطا کرده ایم آمده ایم تو بر ایمان طلب بخشش کنی. یعنی خودمان مقدماتی که توبه من قریب باشد و استغفار کردن را آماده نموده ایم و حال تو برایمان طلب بخشش بنما. حتی نه اینکه خودش ببخشد بلکه طلب بخشش از خدا نما. در اینجا حضرت یعقوبِ زنده یِ حاضر، وسیله شده است برای طلب بخشش از خدا و احتمال دارد که اصلاً خداوند طلب بخشش را هم قبول نکند.
در سوره ی نساء در مورد افرادی که دچار موضع خطا شده اند خداوند می فرماید: و لو انهم اذ ظلموا انفسهم جاءوک فستغفروالله و استغفر لهم الرسول لوجدوالله تواباً رحیما (نساء 64) اگر آنها می آمدند پیش تو (به عنوان وظیفه خودشان) استغفار پیش خدا می کردند و استغفار رسول (را هم وسیله) می کردند آن وقت خداوند برای آنها توابیت و رحیمت داشت. در این جا حضرت رسول وسیله قرار گرفته است حضرت رسولی که در آن زمان زنده است (جاءوک).
مسئله ی دیگری که بعضی افراد برای توسل جستن به غیر خدا به آن استشهاد می کنند مسئله ی توسل عمربن خطاب به عباس عموی پیامبر است. در مدینه خشکسالی بود مسلمانان برای نماز استسقاء بیرون رفتند عمربن خطاب درخواست کرد که عباس با آنها بیاید. در صحرا گفت خدایا این عباس عموی پیامبر تست ما او را شفیع قرار می¬دهیم در پیشگاه تو، دعای او را قبول فرما. در اینجا در عین حال که به عباس می گوید برایمان دعا کن خودش هم دارد دعا می کند که خدایا دعای او را قبول فرما.(در این صحنه عباس زنده و در آن مکان حاضر است).
در اینجا قاطعانه اعلام می کنم که به غیر از این سه نوع توسل،نوع چهارمی در کتاب و سنت وجود ندارد
تعدد زوجات پیامبر
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدالله الرب العالمین،.صلی الله علی محمدو علی آل محمد
برادری ازاینجانب خواست تا مطلبی دباره حکمت تعّدد زوجات پیامبرخدا حضرت محمد-صلی الله وبارک علیه و علی آله- بنویسم،بگونه ای که روشنگر زوایای مختلف این امرباشد.قبل ازبحث دراین زمینه لازم می دانم این نکته را یادآور شوم که دانشمندان بزرگ اسلام- علیهم برکات الله- در اطراف این امر بحثهای متنوعی کرده اندکه جایی برای اظهارنظر حقیر بی بضاعتی چون من نمانده است.مثلاًاز معاصرین،شهید بزرگواراسلام درقرن حاضراستادسید قطب-رضی الله عنه- درتفسیرگرانقدرفی ظلال القرآن؛واستاد علّامه کاکه احمد مفتی زاده-حفظه الله ونفعنا بعلومه- در دو نوار حق مطلب را ادا فرموده اند،وآنچه سبب شد بجای ارجاع به آن منابع این مختصررا بیان دارم،عربی بودن بحث سید،وکُردی بودن نوارهای کاکه احمدمی باشد،که روشن است برای کسی که زبانهای کُردی وعربی رانمی داند قابل استفاده نیست.
نکته ضروری دیگری که یاد آوری می شود این است که:این قبیل بحثها هیچگاه درمقام دفاع از اسلام نباید مطرح کرد.زیرا اسلام تنها حق مقبول خداوند هستی است.اسلام میزان است نه موزون؛ومیزانی است که با آن هیچ میزانی دیگری وجود ندارد،به تعبیردیگرصحّت یا سقم هراندیشه وعملی با اسلام سنجیده می شود،نه اینکه صحّت یا سقم مطلبی اسلامی با ملاک دیگری سنجیده شود.وقتی این مطلب دراسلام وجود دارد،پس حق است،و ما وراءآن باطل.پس قصدازاین بحث دفاع(!)ازاسلام نیست،حال این سؤال مطرح می شود که با این وصف بحث از چه دیدی مطرح می شود،وبرای چه فایده ای؟
جواب این است که:حقیقت این مطلب اسلامی،با کج فهمی روبرو شده است مادراین نوشتار- بإذن الله-می خواهیم این مطلب را آنچنانکه مورد نظرشارع حکیم است روشن کنیم،بگونه ای که زنگار از رخ فهم این مطلب زدوده شود.و توفیق،تنها از خداوندتعالی است.
حقیقت این است که«تجویز تعدد زوجات»دراسلام،ارائه راه حل،وتکلیفی سیاسی اجتماعی است درشرایط مخصوصی،که درغیرآن شرائط،این مسأله مطرح نیست.همچنانکه مجازات سارق به هنگام وجود سرقت،وتحقق شرایط مخصوص،قابل إجراء؛ودرغیرآن حالات منتفی است؛یا اباحه خوردن محّرمات چهارگانه ازطعام،درشرائط ویژه ای مطرح،ودرغیر آن شرائط منتفی است؛تجویزتعدد زوجات هم ویژه شرائطی وحالاتی اجتماعی است که درغیرآن شرائط وحالات اساساً مطرح نیست.
توضیح مطلب چنین است که:جوامع بشری،همیشه صحنه مبارزه ونبرد انسانها است،واین نبردها وکشمکشها –دریک نگاه کلی- ازسه صورت خارج نیست:جنگ دونیروی باطل باهم؛جنگ نیروی حقّ با باطل؛وجنگ دو نیروی حقّ بخاطر وجود شبهه های قوی وعدم امکان ازاله شبهات.
اگر اسلام جنگ نوع سوم را نهی کرده،وراههای پیشگیری از وقوع آن را بیان نموده است؛ولی جنگ نوع دوم را بخاطررستگاری ونجات مستضعفان،وتثبیت حقّ وازاله باطل تأیید کرده است.واز آنجا که جنگ نوع اوّل مربوط به مؤمنان نیست،وبرپا کنندگان آن ازاسلام دستور نمی گیرند،بدیهی است که در اسلام دستور العملی خطاب به آنها مطرح نیست.
امّا آنچه که درهر سه نوع جنگ،پیش می آید عبارت است ازکشته شدن تعدادی از طرفین درگیر،ویا حتّی غیر درگیر،و معمولاً کشته شدگان ،از مردانند،زیرا حاضرین صحنه های جنگ آنانند و در تاریخ نمونه روشنی عرضه نشده است که درآن زنان درحدّ قابل توجهّی بیشتر از مردان کشته شده باشند.
نتیجه طبیعی این اوضاع،کثرت زنانی بی سرپرست و کم شدن مردان و سرانجام بهم خوردن وضع طبیعی اجتماع،وزائل شدن اعتدال اجتماعی است.
ازسوی دیگرقضیه نیازمندی مرد و زن بهم،برای حل مسائل جنسی و حفظ نسل انسانی،ودیگر فوائد ازدواج روشن است ومحتاج اقامه برهان واطاله مطلب نیست.
اجتماعی بواسطه جنگ یا.... مبتلا به کثرت زنان بی سرپرست وقلّت مردان قادر به ازدواج شده است،راه حلّ این مشکل چیست؟سیّد می گوید:«شانه بالا انداختن مشکلی راحلّ نمی کند»وراست می گوید.
اجتماع جاهلی این مشکل را به سه طریق حلّ(!) کرده است:
1- ازدواج هر مرد قادر به ازدواج با یک زن؛ وبی زوج ماندن باقی زنها در طول حیاتشان.
2- ازدواج هر مرد قادربه ازدواج بایک زن؛واستفاده از زنان دیگر بصورت زنا، و معشوقه گیری،...
3- ازدواج هر مرد قادر به ازدواج با بیشتر از یک زن؛ بدون تحدید.
(منظوراین است که بیش از این سه راه، راه دیگری وجود ندارد)
اسلام راه حلّ اوّل و دوم را مخالف فطرت ومصالح فردی و اجتماعی انسانها می شمارد؛وبدیهی است که آنها را نمی پذیرد.
قبل از بحث در راه حلّ سوم این نکته را هم ذکر کنم که در جوامع جاهلی،گذشته از تعدد زوجات بخاطر ادلّه ای که ذکرشد،چه بسا ازدواج متعدّد بدون وجود این حالت وصرفاً بخاطر خوشگذرانی وشهوت رانی،و تفاخر ومباهات به کثرت زنان وفرزندان صورت گرفته ومی گیرد.
اسلام راه حلّ سوم را با دو تحدید فهّم بعنوان راه حلّی اجتماعی پذیرفته است.
تحدید اوّل،«تحدید زمانی» است .یعنی این امر را فقط در زمانی مباح می داند که قلّت مردان و کثرت زنان بی سرپرست،این راه حلّ اجتماعی را مطلوب وهمه کس پسند کرده باشد.
تحدید دوم،«تحدید عددی»است،یعنی این امر محدود به چهار عدد می باشد
.
درحالیکه در طرز عمل جاهلی،این دو قید وجود ندارد، مرد می تواند هر زمان،چه بعنون راه حل اجتماعی ،وچه بعنوان خوشگذرانی واتراف به هر تعداد که می خواهد،زن در اختیار داشته باشد.
«.... فَانکِحُواْ مَا طَابَ لَکُم مِّنَ النِّسَاء مَثْنَى وَثُلاَثَ وَرُبَاعَ... » نساء3
تحدید اول:زمانی تحدید دوم:عددی
کاکه احمد می گوید:«ما،مای توقیتیّه است» و خطاب«کم» را جامعه می دانند نه فرد.با این توضیح ترجمه آیه چنین است:
نکاح کنید هرزمان که این امر مطلوب مجتمعتان بود،از زنان دو دو،سه سه،وچهار چهار. ومطلوب بودن این امراز دیدگاه مصالح اجتماعی فقط وقتی است که اعتدال جامعه و سیر طبیعی آن با قلّت مردان وکثرت زنان بی سرپرست،مختل شده باشد.
درتحدید عددی هم نکته ای که مطرح است این است که ذکرآن به سه صورت مثنی،وثلاث،ورباع بخاطر آن است که افراد مجتمع توانایی تحمّل این تکلیف را بصورت مساوی دارا نیستند.کسانی هستندکه اساساً قارد به اداره خانواده نمی باشند،وبقیه هم اگر امکان اداره بیش از یک زن را داشته باشند،روشن است که استطاعت وامکاناتشان مختلف است،واسلام هرکسی را به اندازه وسعش تکلیف می کند: فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ...(تغابن آیه 16) با این توضیحات روشن می شودکه تعدّد زوجات،قضیه ای سیاسی و اجتماعی است،وروزنه ای برای خوشگذرانی درآن وجود ندارد.
سیّد-رحمه الله- دربیان حالاتی که این امرمطلوب؛و بعنوان راه حلّی مطرح می شود،چندصورت جزئی را بیان می کندکه درآنها هم اگرچه اوضاع اجتماعی نقش دارد،امّا جنبه فردی مسأله،غالب است.
مثلاً مرد جوانی را در نظر بگیریم که به اداء وظیفه فطری جنسی قادربه اداء وظیفه زناشویی نیست،واین حالت هم ممکن است سالها طول بکشد،این مشکل راچگونه حلّ کنیم؟
ممکن است بگوییم:
1-این زن را طلاق دهد،وهمسر دیگری اختیار کند.
2- با تکیه به زور مرد را وادار به تحمّل وضع موجود کنیم.
3- مرد را آزاد بگذاریم که با زنا وگرفتن معشوقه های مختلف خود را ونیازهای جنسی خود را ارضاء کند.
4- ازدواج دیگری را درکنار ازدواج اوّلش برای وی مباح شماریم.
راه حلّ اوّل،را حلّی است که قضّیه را نه تنها حلّ نمی کند بلکه گاه موجب مشکلات زیادتری هم می شود.مثلاً اگر زن وشوهر متمایل به زیستن درکنارهم بودند،یا بچه هایی درکانون زندگیشان موجود بوده،طلاق دادن زن آیا دردی بر دردها اضافه می کند یا از مشکلات میکاهد؟! یا اگر زن بعداز طلاق امکان مادّی تأمین زندگیش رانداشت؟
راه دوم آنقدر خلاف فطرت انسان است که هرقانونگذاری آنرا تجویز کند،جزبا مخالفت روبرو نخواهد شد.البته گاه ممکن است فردی بخاطر مصالحی، یا جهاتی عقیدتی یا اخلاقی این وضع را پذیرا شود،ولی نمی توان این را به صورت امری قانونی واجباری درآورد.
باطل بودن راه سوم احتیاج به دلیل و برهان ندارد.وفقط راه چهارم میماند که إجازه دهیم،فرد درعین حفظ زندگی بچه هایش،ونگسستن پیوند اوّل که مایل به گسستنش نیستند،برای حفظ خود ازلغزشهای اخلاقی وجواب دادن به نیازهای فطری،به طور مشروع همسر دیگری اختیار کند.وراستی آیا ازدواج درچنین حالتی امر پسندیده وصالحی نیست؟!
یا مرد دیگری را در نظر بگیریم که کانون زندگیش گرم و همراه با علاقه است امّا اندوه نداشتن فرزند برجان خود و همسرش سنگینی می کند،این مردچه کند؟
1- وضع موجود را تحمّل کند؟
2-همرسش را طلاق دهد،و زن دیگری اختیار کند؟
3- درعین حفظ همسرش،با زن دیگری ازدواج کند؟
راه اوّل را نمی شود قانونی کرد،واوّلین کسی که زندگیش در سایه این اجبار تلخ وناگوار خواهد شد،خود زن است،وبازممکن است فردی بخاطر مصالحی یا جهاتی عقیدتی واخلاقی تحّمل این وضع را ترجیح دهد،امّا این را نمی شود امری همگانی کرد.
اولین مخالف راه حلّ دوم،خود زن است،چه بسیار زنانی دیده شده اند که حاضر بوده اند،به شرط آنکه زندگیشان ازهم نگسلد وجود زن دیگری را بعنوان شریک خود پذیرا شوند.سیّد می گوید:«نود ونه درصد زنان عقیم کسانی را که راه دوم را به شوهرانشان پیشنهاد کنند نفرین می کنند»وراستی درعین حفظ این کانون،چه مانعی وجود دارد،وچه اشکالی بروز می کند که زن دیگری هم به این جمع اضافه شود،باشد که او با فرزندانی که به خانواده تقدیم می دارد،زندگی را گواراتر کندواندوهها را بزداید.
وچه بسیار زنان فهیمده ای را دیده ایم که به فرزندان شوهرش أنس گرفته وبرای تربیت و بزرگ کردن آنها چون مادری مهربان زحمت کشیده است.
امّا با این توضیحات هنوز حکمت تعّدد زوجات پیامبر- ص- که مانند دیگران محدودبه چهار زوج نیستند،روشن نشده است.
حقیقت مطلب چنین است که دراسلام،- بخلاف همه مکاتب ونظامهای بشری- رهبران مکلّفنددرعین کمترین بهرمندی از امکانات مادّی ورفاهی،وبیشترین تقیّد به برنامه های عبّادی وپرورشی،بیشترین بار انجام تکالیف و مسؤولیتّهای اجتماعی را نیز عهده دار شوند،ودر میان رهبران،وظیفه پیامبر اسلام-صلی الله وبارک علیه و علی آله- از همه سنگینتر است.
زندگی پیامبراسلام را از جهت مادی نگاه کنید،کدام خانواده در مدینه در این سطح زندگی می کند؟چه مردی زنان خود را در سطح زنان پیامبر-ص- ازتمام مظاهر رفاه بدور داشته است؟
از دیدگاه اسلامی:رهبر مکّلف است سطح مادّی زندگی خود را در سطح ضعیفترین افراد اجتماعش تقدیر کند،واگردیگران مجازند که در سطح متوسّط جامعه از نعم و امکانات بهره مند باشند،امّا رهبر جز به تقدیرسطح زندگی با ضعیف ترین سطوح جامعه مجاز نیست، واین یکی از خطّوط استراتژیک حرکت اسلامی است،نه تاکتیکی مطابق مصالح زمان.
__________________________________
بعضی از افراد کوتاه اندیش وسطحی نگر تصّور می کنندآنهمه سخت گیری وزهد پیامبر-ص- ویا رهبرانی چون ابوبکر،عمر،عثمان،علی،عمر بن عبدالعزیز و....- سلام الله علیهم أجمعین- بخاطر نبودن امکانات،ودر واقع فقری اجباری بوده است،مطالعه در زمینه کثرت غنایم و امکانات مادّی خصوصاً درعصرراشدین مهدیّین،و آنگاه زندگی بسیار سخت و بدور از مظاهر رفاه خلفاء کرام،و عاملین آنها در مقامهای مختلف، براین اندیشه خط بطلان می کشد.
___________________________________
وبرای روشن شدن بیشتر این مطلب که تقدیر زندگی رهبر،با ضعیف ترین سطوح اجتماعی مسأله ای تاکتیکی وموقّتی نیست،بلکه خطّی از خطوط ثابت استراتژیک است، درآیات 21 تا 34 سوره احزاب دقّت کنید.
خداوند درآیات 21 تا 27 دریک جمع بندی دقیق از ماجرا وپیامدهای غزوه احزاب موضع وحالت چهار گروه درگیر را در بلیغترین عبارات به روشنی تصویر می کند:
1- مؤمنین 2- منافقین 3- کافرین 4- اهل کتاب،درآیه 27 درباره سرازیر شدن سیل غنیمت وامکانات أخذ شده از یهود که از کافران پشتیبانی نمودند،وعلیه ایمان همراه کفر شدند،اینچنین آمده است:
« وَأَوْرَثَکُمْ أَرْضَهُمْ وَدِیَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضاً لَّمْ تَطَؤُوهَا وَکَانَ اللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیراً » احزاب آیه 27
یعنی:خداوند سرزمین آنان و خانه ها و دارئیشان ،و زمینی که تا حال داخل نشده اید(یعنی:خیبر)ارث شما گرداند.
درچنین وضعی که سطح زندگی مادّی به طور چشمگیری بالا رفته،واز هر سو سیل امکانات،لبهای خشک محرومان را تر می کند،ومستضعفان رامجال می دهدکه دمی بیاسایند؛خداوند متعال در آیه 28(بلافاصله)درجواب زنان پیامبر- ص – که میخواهند آنها هم چون دیگران از نعم وامکانات موجود بهره مند شوند می فرماید:
« یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِکَ إِن کُنتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا وَزِینَتَهَا فَتَعَالَیْنَ أُمَتِّعْکُنَّ وَأُسَرِّحْکُنَّ سَرَاحاً جَمِیلاً»احزاب آیه 28
یعنی : ای پیامبر! زنانت را بگو:اگر حیات دنیا و زینت آن را میخواهند بیایید که ازآن بهره مندتان سازم،(وبعد از بهره مند شدن)به نیکویی وبدون ناراحتی طلاقتان دهم!
این آیه به صراحت اعلام می داردکه حتّی در وقتی که «خداوند سرزمین دشمن و خانه ها و اموال آنها را در اختیار مسلمانان گذاشته است»و همه به نحوی از آن امکانات بهره مند می شوند،باز«رهبر»- صلی الله وبارک علیه و علی آله- اجازه نداردکه سطح زندگیش را از سطح ضعیفترین قشرهای اجتماع بالاتر آورد؛وحتّی به وی دستور می دهد اگر زنی از زنهایت نتوانست اینگونه زندگی سخت را تحمّل کند،او را به قدر حاجتش بهمره مند کن وبعدهم او را طلاق بده،واین بخوبی نشان می دهد که انتخاب آن شیوه ایثارگرانه برای زندگی معلوم «نبودن» یا«فقیربودن» کلّ اجتماع و...نیست،بلکه شیوه ای است ثابت برای همه پیشوایان عدل،وقبل ازهمه برای بزرگ پیشوای جهان محرومان ،حضرت محمد- صلی الله وبارک علیه و علی آله-وبهمین خاطر است که حضرت علی –ع- این حقیقت بزرگ را بعنوان فرض الهی میشمارد و می گوید:
«إنَّ اللهَ فَرَضَ علی أئمَّهِ العدلِ أن یُقدِّرو أنفسَهُم بضَعفه النّاس...»
یعنی:خداوند برپیشوایان عدل فرض گردانده که زندگی خود را به نسبت ضعیف ترین مردمان،قیاس واندازه گیری کنند.
عبادت پیامبر را نگاه کنید:
درحالیکه هیچ کدام از افراد امّت به چنین تکلیفی مأمور نبوده و نیستند.
پیامبر- صلی الله وبارک علیه و علی آله-در عین بهره مندی از کمترین امکانات جامعه،ودر عین مکلّف بودن به بیشترین برنامه های عبادی،مکلف است که بیش از همه در تحّمل تکلیفات اجتماعی کوشا باشد،گفتیم که مسأله تعدّد زوجات قضیّه ای سیاسی است،و جنبه فردی ندارد،یا فقط درموارد نادری جنبه فردی آن غالب است.
دراین وقت هم پیامبر- صلی الله وبارک علیه و علی آله-مکّلف است بیش از دیگران تحمّل بار سرپرستی زنان بی سرپرست جامعه را عهده دار شود،واگر ضرورات اجتماعی اقتضاء می کردپیامبر- صلی الله وبارک علیه و علی آله- بیش از آن تعدادی که ازدواج کردند،باز هم ازدواج می کردند،امّا الحمدالله که وضع بیشتر ازآن تکلیف را نمی طلبید.
سرّ محدود نبودن تعداد زوجات رسول خدا- صلی الله وبارک علیه و علی آله-درهمین تفاوت عمیق وهمه جانبه مسؤولیتهای ایشان با باقی افراد امّت می باشد،واگر کسی بداند اداره کردن یک زن چه مشکلاتی دارد،می تواند تاحدّی حدس بزند که اداره کردن ده زن چه بار سنگینی است،تعدّد زوجات درجامعه اسلامی یک راه حلّ اجتماعی است به نفع زنان،ودر جهت حفظ حقوق آنان،ورعایت قسط درمورد امکان استفاده ازشوهر وفرزند و وعده سرپرستی که امکانات زندگیش را تأمین کند،وشرافت انسانیش را از تعرّض روباهها و گرگها و خوکها مصون دارد،ودر این ایثار و عهده دارد شدن بارها،پیامبر- صلی الله وبارک علیه و علی آله-نقش استثنائی دارد،همچنانکه درهمه چیز استثنائی بوده،در عبادتهای طولانیش،درجهاد و فداکاریش،در سرچشمه خیر وبرکت بودنش،در اخلاق والای انسانیش،در ضدّ اتراف و استکبار بودنش،در یاور مستضعفان بودنش،در زندگی ساده وبدور از هرگونه مظاهر رفاه و ..... بودنش و ... - صلی الله وبارک علیه و علی آله.بعضی از دشمنان اسلام،تلاش کرده اند در وراء تحلیل تعدّد زوجات، چنان بنمایانند که سرّ این تعدّد«مسأله جنسی»است!!
توضیحات سابق تا اندازه ای حقیقت مطلب را روشن کرده است؛وبرای ابطال این شبهه واهی کافی است سیری سریع به زندگی پیامبر- صلی الله وبارک علیه و علی آله-بیندازیم:
ازوداج ایشان با حضرت خدیجه،وبه پیشنهاد حضرت خدیجه،در وقتی اتفاق افتاد که سنّ ایشان 25 سال،وسنّ خدیجه – ع- 40 سال بود.تنها درهمین بیندیشید که وقتی پیامبر- صلی الله وبارک علیه و علی آله-خبرنزول ملک و ماجرای غار رابرای خدیجه تعریف کرد، وی در جواب چه گفت:«نه! هرگز جای ترس و هراس نیست،به خداوند سوگند که او هیچگاه تو را خوار نمیکند،زیرا توبه حفظ علامات وارتباطات خانوادگی قوی وصله رحم پایبندی،وانسان درمانده را دستگیری؛وفقیر و نیازمند را مال و دارایی می بخشی،وبه وی چیزی می رسانی که از غیر تو ساخته نیست؛تومهمان را گرامی می داری،واز او پذیرایی می کنی؛و در حوادث مهّم و مصیبتهایی که برای حقّ پیش می آید یاور و معینی»(1)
خوب بیندیشید! آیا اگر در طول 15 سال زندگی زنانشویی، وباهم بودن مستمّر،این پیرزن 55 ساله از شوهر 40 ساله اش کمترین نقطه ضعف جنسی یا مالی دیده بود،اینچنین ویرا می ستود؟!
(1)به روایت بخاری
مگر می شود جوان 25 ساله ای بخاطر شهوت زن 40 ساله ای را اختیار کند،و آنگاه درطول 15 سال زندگی مشترک،هیچ نقطه ضعف جنسی از خود بروز ندهد؟! مگر می شود جوان 25 ساله ای بخاطر مال زن ثروتمندی را به همسری برگزنید آنگاه زندگیشان 15سال بطول انجامد؟!
ودر این مدّت حتّی یک ایراد ونقض هم از خود آشکار نسازد؟!
خوب بیندیشید !خدیجه در چه وقتی با این عبارات عالی شوهربزرگش را می ستاید؟
درست در وقتی که تأیید شوهرش،بمعنای نفی تمام اندیشهای پدران و اجدادش می باشد،درست در وقتی که او بزرگترین ادعّای ممکن را کرده است،ادّعای دریافت وحی و رؤیت ملک وحی!
انصاف دهید آیا اگر- صلی الله وبارک علیه و علی آله-در طول 15 سال زندگی با همسر گرامیش- سلام الله علیها – حتّی یک امر خلاف از او سرزده بود،با این قاطعیّت مورد تأیید قرار می گرفت؟!
خدیجه-ع- بعداز ایمان به پیامبر- صلی الله وبارک علیه و علی آله-باقی مال و دارائیش را صمیمانه در راپیشرفت دعوتش فدا کرد،بگونه ای که در وقت دفنش درشعب ابی طالب،پارچه ای را که بردوش می اندخت،کفن وی کردند،وچیز دیگری که با آن وی را بپوشانند نداشتند،آیا این نشانه عمق ایمانش به شوهرش وراه او نیست؟
آیا مردی که به خاطرشهوت ویا مال با زنی ازدواج کند،تا این اندازه نزد همسرش محبوب است ؟قاطعانه می پرسم آیا هیچ زنی در دنیا وجود دارد که تا این اندازه به شوهرش ایمان و عشق داشته باشد؟
خدیجه بدون آنکه بر وی واجب باشد ،در سن 55 سالگی وبعدازآن شبهای بسیاری را تا صبح به خاطر اقتدا به سنّت شوهرش به نماز ایستاده است،ودر دل شب نیایش کرده است،آیا هیچ زنی در دنیا وجود دارد که تا این حدّ تابع اختیاری رسم و برنامه شوهرش باشد؟
وراستی جوانی 25 ساله که دراوج نیازهای جنسی است،چه طعمی درزن 40 ساله ای دارد که دیگر پا به سن کهولت گذارده است؟!
وحجّت دامغه ای که برفرق شبهه اندازان فرود آید این است که محمّد- صلی الله وبارک علیه و علی آله-تا مرگ خدیجه -ع-زن دیگری اختیار نکرد؛.پس ازمرگ وی بودکه ئائشه –ع- را به همسری برگزید،وتا هجرت به مدینه وی را به خانه نیاورد.و در این فاصله به پیشنهاد«خَوله»،«سوده» را خواستگاری کرد،سوده ،پیر زن نازیبایی که خبر خواستگاری محمّد - صلی الله وبارک علیه و علی آله-از او همه را متعجّب ساخت،سوده –ع- خطاب به پیامبر- صلی الله وبارک علیه و علی آله-می گوید:«به خدا سوگند که هیچ حرصی به شوهر کردن ندارم،ولی دوست دارم که خداوند درقیامت مرا به عنوان همسر تو مبعوث کند»(1)
آیا این طریق ازدواج مردان شهوت دوست است؟!
«خنیس بن حذافه»صحابی بزرگواری که در دوهجرت به حبشه ومدینه،در شمارمهاجرین فی سبیل الله بود،ودر جنگ بدر واُحدشرکت جسته بود،بخاطر جراحتهای جنگ اُحد،مدّتی بعد درگذشت،وپس از خود «حفصه»دختر عمر ابن الخطاب –ع- را بیوه گذاشت.
عمر-ع- نمی توانست تألمّات روحیش را بخاطر بیوه شدن دختربا تقوا و جوانش پنهان کند،با ابوبکر دراین زمینه سخن گفت ،ولی جوابی از اونشنید! با ناباوری وعصبانیّت به خانه عثمان آمد،و به او پیشنهاد کرد که حفصه را به همسری برگزیند،عثمان چند روزی مهلت خواست ،و بعد گفت:«فعلاً نمی خواهم ازدواج کنم»عمرخشمگین وناراحت شکایت دویار قدیمی اش را به سوی پیامبر- صلی الله وبارک علیه و علی آله-برد:
- آیا کسی مثل حفصه،دراین سنّ وبا این شرف و تقوی، ردّ می شود؟
پیامبر تبسّمی فرمود وگفت:«کسی بهتر از عثمان،حفصه را به همسری برمی گزیند؛وعثمان هم با کسی بهترازحفصه ازدواج می کند»(1)
شوق درچشمان عمر،برق می زد! کسی بهتر از عثمان؟!
به خداوند سوگند آیا این شرافت وکرامت را هرگز تصّور می کرد!
اوّلین کسی را که در راه دید،ابوبکر-ع- بود،ابوبکر از شوق وشادی عمر فهمید که پیامبر- صلی الله وبارک علیه و علی آله-مطلب را به وی گفته است،درحالیکه به وی تبریک می گفت،گفت:«ای عمر! از من ناراحت مباش پیامبر- صلی الله وبارک علیه و علی آله-اسم حفصه را برده بود،ولی من نخواستم سرّ او را برتو فاش سازم،اگر پیامبر-ص- حفصه را نمی گرفت،من با او ازدواج می کردم»(2)
(1) الاستیعاب،ابن عبدالبّر،والاصابه
(2) الاستیعاب،ابن عبدالبّر،والاصابه (3)دومنبع قبلی+سیره ابن هاشم
آیا این منطق انسانهایی است که برای ارضاء شهواتشان زنان متعدّد می گیرند؟آیا این تحّمل باری و تکلیفی اجتماعی نیست؟«زینب بنت خزیمه»زنی است که شوهر اوّلش اورا طلاق داده، وبعداز مدتی شوهر دومش هم درجنگ بدر به شهادت رسیده است.
نویسنده «حیاة محّمد» می گوید:«زنی بی بهره از جمال بود»او را بخاطر شفقت و مهربانی فوق العاده اش نسبت به فقرا و نیازمندان «ام المساکین»می گفتند،اینبار هم چه کسی جز حضرت رحمه للعالمین - صلی الله وبارک علیه و علی آله-عهده داراین تکلیف اجتماعی شود؟و او –رضی الله عنها- بعداز هشت ماه به سرای باقی شتافت.
آیا این ازدواج در منطق انسانهای شهوتران جایی دارد؟!
وبهمین سان همه ازدواجهای پیامبر-ص- را بنگر.آنگاه خواهی دید که با بزرگ مردی رو برو هستی که خداوندش چنان اراده کرده،که همه مسؤولیتها و تکالیف سخت فردی و اجتماعی را برعهده گیرد،وبا تدبیر وحکمت فوق العاده اش،در بهترین اشکال،وبسیار نیکو به انجام رساند.
بزرگ انسانی که شب را ساعتها به عبادت مشغول است؛ومسؤولیت اداره چند زن را بعهده دارد؛ومشغول ایجاد وبنیانگذاری جامعه ای است که قرار است«الگوی جاودانه »تاریخ عدالت وشرافت و کرامت باشد؛ومشغول نبرد باهمه دشمنان داخلی و خارجی این جامعه؛ودریافت کننده کلام سنگین خداوند،که یکبار درحال نزول وحی،سنگینی رانش بر ران زید بن ثابت به حدّی بود که نزدیک بود ران وی را خرد کند،ودرعین حال رهبری که زندگی خود را در پائین ترین سطح مادّی تقدیر کرده،واثری از رفاه – حتّی ابتدایی- در زندگی اومشاهده نمی شود.
بیندیش! تأمل کن! وبعد بخاطر هرچه که نمی باید به دلت خطور می کرد،از خدای او- تبارک وتعالی- طلب مغفرت کن؛وبا قلبی پراز محبّت و ارادت به او،به امید آنکه خدایش تورا در زمره امّت وی محشور گرداند،بگو:
اللَّهُمَّ صَلِّ علی محمّدٍ وَ علی آل محمّدٍ،کما صَلَّیتَ علی ابراهیم؛وَبارک علی محمّدٍ وَ علی آل محمّد،کما بارَکتَ علی ابراهیمَ فی العالمین؛إنَّکَ حمیدٌ مجیدً.
(وهمین دلیل است،برای کسانی که می گویند پیامبر بخاطر مال و دارایی با خدیجه ازدواج کرد!)ایشان ازهمان آغاز دعوت،مکلف بودن که به تناسب بلندی و کوتاهی شبها،ساعاتی از شب را قیام کنند وبه نمازوتلاوت قرآن بگذرانند،یعنی: در شبهای طولانی وبلند،مکلّف بودند که دو سوم از شب،ودر شبهای متوسط یک دوم ازشب؛ودر شبهای کوتاه یک سوم از شب را به تهجّد بپردازند:
« یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ، قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلاً، نِصْفَهُ أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِیلاً، أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً» .مزمل 1-4
بحثی درمورد قسم
سوگند (قسم)
سوال شده به چه علت قسمِ به غیر خدا در بعضی از احادیث بعنوان شرک نام برده شده است؟
مثلاً روایتی داریم با این عبارت:"من حلف بغیر الله فقد اشرک"کسیکه به غیر خدا قسم بخورد مرتکب شرک شده است. زمانی می توانیم فهمی درست از این حدیث و مضامینی از این دست داشته باشیم که بدانیم فلسفه ی قسم خوردن چیست؟. اساساً با توجه به اینکه انسان موجودی فطرتاً جمع زی است مهمترین رکنی که امکان زندگی جمعی را به انسان می¬دهد اعتماد است. یعنی در هر جامعه ای که رکن اعتماد افراد به یکدیگر منهدم شد امکان اجتماع و استفاده بردن از زندگی اجتماعی منتفی است. در جوامعی که مسئله ی اعتماد در آنها به حد پائینی رسیده است از نظر زندگی جمعی به شدت ضربه پذیر شده اند. زندگی جمعی یعنی اینکه افراد همدیگر را فهم کرده و بعداً مبتنی بر آن فهم، برای ادای مسئولیتِ خلافت، تعاون داشته باشند.
«انی جاعل فی الارض خلیفه» (بقره 30)
خلافت هم دو شاخه ی مهم دارد یکی آباد کردن خود انسان، که قرآن بنام تزکیه از آن نام می برد و دیگری آباد کردن زمین با کلیه ی امکانات و استعدادهایش، که قرآن بنام استعمار از آن نام می برد در نتیجه مادام که رکن اعتماد نباشد هیچ کدام از این مسئولیت ها ادا نمی شود. علت اینکه قرآن در سوره ی حجرات با آن شدت با منهیات ششگانه [1] برخورد می کند این است که این منهیات، اعتماد را از بین می برد.
گفتیم که یکی از ارکان مهم در روابط انسانی تفاهم است. یعنی انسانها یکدیگر را فهم کرده، با یکدیگر حرف زده و چیزی را که در دلشان مخفی و پوشیده است بوسیله ی کلام آشکار می کنند. اگر در جامعه ای راستگوئی نباشد تفاهم ایجاد نخواهد شد بر همین اساس است که اسلام فضیلت زیادی برای راستگوئی قائل است حال گاهی پیش می آید که انسانها به تناسب موضوع و به تناسب اعتمادی که میان آنها قوت یا ضعف دارد احتیاج دارند که کلامشان را موکد کنند.مثلاً بین من و شما اعتماد کامل برقرار است اگر بخواهیم مطلبی را به هم بگوئیم احتیاج نیست که آنرا با تأکید بیان کنیم بلکه خیلی راحت قضیه را مطرح می کنیم.اما گاهی حالتی پیش می آید که من با فرد دیگری روبرو هستم که این حالت اعتمادی که بین من و تو مطرح است با آن قوت، بین من و او مطرح نیست. بنابراین مجبورم که کلامم را با تأکید بیشتری برای او بیان کنم در اینجا احتیاج دارم از کلماتی که در عرف برای تأکید استفاده می شود بهره گیرم مثلاً بگویم باور کن، مطمئن باش و غیره. گاهی این مقدار تأکید هم کافی نیست در نتیجه مجبورِ به قسم خوردن می شوم.
قسم به خدا، وسیله ای است که مؤمنین به وسیله ی آن اعلام می کنند که آن کلامی که می گویند راست است.
حال چرا قسم خوردن به غیر خدا شرک است؟
وقتی یک نفر پیش یک یا چند نفر دیگر، به خدا قسم می خورد در واقع دارد اعلام می کند که: این کسی که من به او سوگند می خورم،بی نظیر معظمی، بین من و شماست؛ که بر آن فعل، قول و نیتی که در جای دیگر یا نفس من صورت گرفته است باخبر است. در اینصورت چه کسی غیر ازخدا بر نفس و درون انسانها خبردار است؟ چه کسی غیر از خدا از فعلی که در تنهائی انجام داده¬ایم باخبر است؟.و وقتی کسی نام خدا را به دروغ آورد در واقع دارد اعلام می کند کانَّه خداوند از درون او بی خبر است (نعوذ بالله).در مقابل هنگامی که تو داری به غیر خدا قسم می خوری درواقع اعلام می کنی:که آن غیرِ خدا،بین تو و من مشترکاً معظم است و همچنین آن غیر خدا، آن قدر با عظمت است که از درون تو و ماجرا خبر دارد!. سوگند خوردن به خدا هم هر چند ذاتاً مباح است اما در جائی که لازم نباشد مکروه است. یعنی انسانها مکلفند تا آنجائی که ممکن است روابطشان مبنی بر اعتماد باشد. [2]
حال این سؤال پیش می آید سوگند هائی که خدا می فرماید چیست؟ قسمهای خدا به منظوری که گفتیم نیست چرا که معلوم است خداوند مشترکی در تعظیم و بزرگداشت با کس دیگر ندارد و اساساً خداوند احتیاج به این ندارد که کلامش را موکد کند تا ما باور کنیم. قسمِ خدا برای اثبات یک مطلب، به این منظور است که شما مؤمنین به خوبی در آن چیزی که خدا به آن قسم می خورد دقت و تفکر کنید؛ تا آن چیزی که خدا اعلام کرده است، برایتان ثابت شود مثلاً می فرماید:
« وَالْعَصْرِ * إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ »
یعنی اگر خوب در مفهوم عصر دقت کنید متوجه می شوید که براستی انسان در زیانکاری است. یا
« وَالتِّینِ وَالزَّیْتُونِ * وَطُورِ سِینِینَ * وَهَذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ »
در این چهار چیز اگر خوب دقت و تفکر کنی متوجه می شوی که:
« لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم»
یا
«ن و القلم و ما یسطرون ما انت بنعمه ربّک بمجنون»
اگر در قلم و آنچه می نویسد دقت کنی متوجه می شوی که ممکن نیست پیامبر دیوانه باشد. پس قسم خدا،عبارتست از جلب توجه مخلوقین به پدیده ای از آن پدیده ها یا مطلبی از آن مطالب برای اثبات مقسم علیه.
در زبان های مختلف جدای از قسم، از کلماتی برای تأکید استفاده می کنند که استفاده کردن از آنها مجاز می باشد مثل باور کن، مطمئن باش و یا در جاهائی می گویند به جان تو، که اگر به خاطر تعظیم و بزرگداشت نباشد و چیزی در حدود باور کن و مطمئن باش باشد اشکال ندارد اما اگر برای تعظیم و بزرگداشت (مشترک تعظیمی) تو و یا دیگری باشد از مظاهر شرک است و نباید بکار رود.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
[1]: مسخره کردن، لقب گذاشتن، عیب جوئی، غیبت، سوءظن، تجسس
[2]: مخصوصاً اگر کسی برای اثبات حرفش از او طلب قسم نکردند نباید قسم بخورد.
توضیحی بر آیه تطهیر(آیه 33 سوره احزاب)
سوره ی احزاب را از اول سوره، به خوبی مطالعه کنید این سوره در مورد یکی از مهم ترین مسائل دوره ی مدینه یعنی جنگ احزاب بحث می کند. این جنگ اثرات فوق العاده ارزشمندی در تثبیت اسلام داشت.بعد از این جنگ بود که دولت اسلامی چنان استقرار و ثباتی پیدا کرد که ترسِ از حکومت اسلامی، بر قلوب کافرین حاکم شد؛ چرا که ضربه ی اصلی را در این جنگ، متحمل شدند. خداوند بعد از اینکه کل ماجرا را تعریف می کند قضیه را به این صورت جمع بندی می نماید:
در این ماجرا (جنگ احزاب) برایتان چه کرده م:
1- به نسبت کافرین:
« وَرَدَّ اللَّهُ الَّذِینَ کَفَرُوا بِغَیْظِهِمْ لَمْ یَنَالُوا خَیْراً » (آیه 25)
آنهایکه موضع کفر گرفته بودند با غیظ و خشمی که داشتند خدا آنها را برگرداند در حالی که هیچ نفعی نصیبشان نشد.
«کَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ الْقِتَالَ »
و خداوند برای مؤمنین به نسبت مسئله قتال . کفایت کرد
« وَکَانَ اللَّهُ قَوِیّاً عَزِیزاً »
2- به نسبت اهل کتاب:
«وَأَنزَلَ الَّذِینَ ظَاهَرُوهُم مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ مِن صَیَاصِیهِمْ وَقَذَفَ فِی قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ» (آیه 26)
اهل کتابِ حامی کافران را از قلعه و دژهایشان پائین آورد و قلبشان را پر از تیر رعب و وحشت کرد.
«فَرِیقاً تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِیقاً »
جماعتی از آنها را می کشید وعده ای را اسیر می نمائید. [1]
3- از لحاظ غنائم مادی:
« وَأَوْرَثَکُمْ أَرْضَهُمْ وَدِیَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضاً لَّمْ تَطَؤُوهَا وَکَانَ اللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیراً »(آیه 27)
زمینهایشان و خانه هایشان و اموالشان و حتی زمینهائی که داخل آن نشدید را ارث شما قرار داد.
و حال ادامه ی سوره:
« یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِکَ » ( آیه 28)
"ای پیامبر به زنهایت بگو". چطور شد که بحث از کمکهائی که خدا به مومنین کرده بود به زنهای پیامبر رسید؟ آیا بین اینها رابطه ای موجود است؟ چه رابطه ای؟
تا قبل از جنگ احزاب وضعیت اقتصادی جامعه ی اسلامی در سطح پائینی قرار داشت. رهبر جامعه هم قرار است مثل ضعیف ترین فرد جامعه زندگی کند.
"انّ الله فرض علی الائمه العدل ان یقّدروا انفسهم بضعفه النّاس"
خداوند فرض نموده بر پیشوایان جامعه که زندگی مادی شان را مثل ضعیف ترین فرد جامعه، تنظیم کنند. در نتیجه زندگی پیامبر و همسرانش بسیار به سختی می گذشت. حال که اموال و دارائی زیادی نصیب مسلمانها شده است زنهای پیامبر، درخواست تغییر وضع می کنند. خدا هم در جواب می فرماید:
«یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِکَ إِن کُنتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا وَزِینَتَهَا فَتَعَالَیْنَ أُمَتِّعْکُنَّ وَأُسَرِّحْکُنَّ سَرَاحاً جَمِیلاً » ( آیه 28)
ای پیامبر به زنهایت بگو اگر دنیا و زینتهای حیات دنیا را می خواهید بیائید تا بهرمندتان سازم و بعد از آن طلاقتان دهم طلاق دادنی زیبا و بدون دردسر. چرا؟ چونکه من داعی اولم و اجازه تغییر زندگی را ندارم اگر می توانید، تحمل کنید و اگر نمی توانید بیائید زندگی تان را تأمین کنم ولی دیگر این افتخار که همسر رهبر جامعه باشید را از دست می دهید.
«وَإِن کُنتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنکُنَّ أَجْراً عَظِیماً » ( آیه 29)
و اگر خدا و پیامبر و آخرت را می خواهید برای هر کدام از شما که در این راه نیکوکارانه قدم بردارد اجر عظیمی است.
«یَا نِسَاء النَّبِیِّ مَن یَأْتِ مِنکُنَّ بِفَاحِشَةٍ مُّبَیِّنَةٍ یُضَاعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَیْنِ وَکَانَ ذَلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسِیراً »( آیه 30)
چونکه شما الگوی جامعه هستید پس هر کدام از شما مرتکب منکری آشکار شود دو برابر با شما حساب خواهد شد و این برای خدا آسان است.
« وَمَن یَقْنُتْ مِنکُنَّ لِلَّهِ وَرَسُولِهِ وَتَعْمَلْ صَالِحاً نُّؤْتِهَا أَجْرَهَا مَرَّتَیْنِ وَأَعْتَدْنَا لَهَا رِزْقاً کَرِیماً » ( آیه 31)
و هر کس از شما پیوسته فرمانبرداری خدا و رسول بنماید و عمل صالح انجام دهد دو برابر اجر به او عطا خواهیم کرد.
« یَا نِسَاء النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کَأَحَدٍ مِّنَ النِّسَاء إِنِ اتَّقَیْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلاً مَّعْرُوفاً » ( آیه 32)
ای زنهای پیامبر شما مثل زنهای دیگر نیستند (چون شما الگو هستید؛ خوبی و بدی شما در مسیر پیشرفت و تنزل زنهای جامعه تأثیر دارد) شما حق ندارید بطور نرم و لطیف سخن بگوئید تا کسانیکه در قلبشان مرض وجود دارد دچار طمع شوند بلکه باید بصورت محکم و معروف سخن گوئید.
« وَقَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّةِ الْأُولَى » ( آیه 33)
از خانه هایتان بیرون نیائید. و مثل برج دارای زینت و زیور و آرایش، همچون تبرج زمان جاهلیت نباشید.
« وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِینَ الزَّکَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ » ( آیه 33)
نماز را بپای دارید و ادای زکات کنید و اطاعت خدا و رسول نمائید. چرا؟ چونکه:
« انَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً » ( ادامه ی آیه 33)
حال آیه را طبق نظریه اهل تشیع بررسی کنیم.ای زنهای پیامبر اهل حیات اخروی باشید،نرم سخن مگوئید. در خانه بمانید، آرایش نکنید و اطاعت خدا و رسول بنمائید.چونکه خداوند می خواهد که علی بن ابیطالب و فرزندانش از هر گونه نا پاکی بدور باشند!!.
اما در واقع تفسیر صحیح آیات این است: خداوند یک سری دستورات به زنهای پیامبر می¬دهد و در پایان این دستورات منظور خود را از این دستورات بیان می کند. ای زنهای پیامبر چون شما الگوی زنان دیگر هستید خداوند می خواهد اگر رجس و ناپاکی در میان شماست آنرا بردارد و با تمام وجود پاکتان گرداند. احتمال دارد بگویند ضمیرهای دیگر مونث است چرا در اینجا از عنکم استفاده شده است می گویم آن ضمیر کم است و به اهل بر می گردد.در عربی هر وقت کلمه ی اهل به کار می رود برای آن ضمیر جمع به کار می رود حتی اگر یک نفر مونث باشد. به عنوان مثال نگاه کنید به آیه ی 73 سوره ی هود. ملائک رو به زن ابراهیم کرده و می گویند:
« أَتَعْجَبِینَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ رَحْمَتُ اللّهِ وَبَرَکَاتُهُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ ».
اتعجبین مفرد مونث است و علیکم ضمیر جمع مذکر مخاطب . این کم مرجع آن اهل است. اگر از یک عرب بپرسند "کیف حال اهل بیتک؟" حتی اگر فقط یک زن داشته و فاقد فرزند باشد می گوید " هُم بخیرٍ". جالب اینجاست که آیه ی بعدی هم دوباره راجع به زنان پیامبر است:
« وَاذْکُرْنَ مَا یُتْلَى فِی بُیُوتِکُنَّ مِنْ آیَاتِ اللَّهِ وَالْحِکْمَةِ إِنَّ اللَّهَ کَانَ لَطِیفاً خَبِیراً » ( آیه 34 سوره احزاب).
یک تذکر:قرآن در حدیثی بنام "سفره ی چیده شده ی الهی" معرفی شده است. و این سفره ای نیست که انسان غذایش را از جایی دیگر بردارد و بیاید سر این سفره بخورد. بلکه این سفره ( قرآن) قبلاً از طرف خداوند متعال چیده شده است. بنابراین در هنگام مطالعه ی قرآن باید ذهنمان را از تعصبات و تعلقات و عقاید قبلاً پذیرفته شده، خالی کرده و با دانستن قواعد و اسلوب و لغت زبان عربی مطالعه کرده و صمیمانه از هدایتِ کتاب بهره گیریم. هرچه گفته بود همان درست است. نه اینکه ذهنمان را پر از مسائلی کنیم که قبلاً آنها پذیرفته ایم و بعد در قرآن به دنبال دلیلی برای اثبات آن باشیم که در آن صورت جز به گمراهی به مسیر دیگری نخواهیم رفت.
[1]: صیغه را به مضارع آورده است که صحنه را جلو چشم احساس کنیم
معنای اهل بیت
بحث دیگری که در این سؤالها مطرح شده است استشهاد به آیه ی 23 سوره ی شوری است که گویا خداوند ما را مکلف به دوست داشتن اهل بیت کرده است.
« قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى»
ای پیامبر بگو من برای تبلیغم هیچ اجری از شما به جز موده فی القربی نمی خواهم. و مودت فی القربی را این طور معنی کرده اند که یعنی دوست داشتن اقربا و نزدیکان پیامبر. و اقربا و نزدیکان پیامبر هم عبارتند از فاطمه زهرا و فرزندانش و به تعبیر دیگر همان چیزی که به آن اهل بیت می گویند.
جواب:اهل بیت یعنی چه؟ بیت یعنی جائی که در آن بیتوته می کنند یا به عبارت ساده تر یعنی منزل. اهل بیت به اهل خانه می گویند به این اعتبار که شب و روز را در آنجا می گذرانند. اگر از یک عرب بپرسی "کیف حال اهل بیتک" هیچ وقت به ذهنش خطور نمی کند که تو جویای احوال دختر و دامادش شده ای. اهل بیت در ذهن عرب یعنی زن و فرزندانی که با او در خانه زندگی می کنند. ممکن است بگویند پیامبر در خانه فرزندی نداشته است، می گویم زن که داشته است.
آیه ای برایتان مثال می زنم: سوره ی هود آیه 73 را نگاه کنید. ملائکه می گویند که خداوند اراده کرده است که فرزندی به تو عطا نماید. زنش تعجب می کند ملائک در جواب می گویند
« أَتَعْجَبِینَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ رَحْمَتُ اللّهِ وَبَرَکَاتُهُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ إِنَّهُ حَمِیدٌ مَّجِیدٌ »
تعجبین صیغه ی مفرد مونث مخاطب است یعنی یک زن."تعجب می کنی از امر خدا. رحمت و برکات خدا شامل شماست ای اهل بیت".پدر اینجا به زن ابراهیم گفته شده است اهل بیت ابراهیم در حالی که در آن هنگام فرزندی هم نداشته است.اصولاً این کلمه، غیر از زن و فرزندان مردی که با هم در یک خانه هستند برای چیز دیگری بکار برده نمی شود.
اما « مَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى»به چه معناست؟ قربی مصدری است از مصادر (ق ، ر، ب) و به معنای نزدیکی است القربی به تنهایی به معنی قوم و فامیل نیست، ذوی القربی یعنی قوم و فامیل.در آیه نمی گوید مودة فی ذوی القربی.در واقع منظور از آیه این است که نزدیک بودن و نزدیکی را دوست بدارید. کدام نزدیکی؟ همان نزدیکی و قربی که خدا در آیه ی 57 سوره ی فرقان می فرماید.
«قُل ما أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ من أَجْرٍ إِلَّا مَن شَاء أَن یَتَّخِذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِیلاً »
بگو من در برابر آن (ابلاغ آیین خدا) هیچ گونه پاداشی از شما نمی خواهم مگر اینکه کسی بخواهد راهی به سوی پروردگارش برگزیند. مودة فی القربی یعنی انسان مقیدِ تقرب به درگاه الهی باشد.این است که پیامبر می فرماید من به پاس زحماتم یک چیز از شما می خواهم و آن اینکه دوست داشته باشید از اینکه نزدیک خدا شوید. و در آیه ی 47 سوره ی سباء می¬فرماید:
« مَا سَأَلْتُکُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ »
آنچه از شما خواستم و شما اسم آن را اجر گذاشتید فایده اش برای خودتان است.
جدا از این ها آیه ی مودت در سوره ی شوری آمده که یک سوره مکی است در زمان نزول این سوره علی بن ابیطالب هنوز نوجوان بوده و فاطمه ی زهرا اصلاً بدنیا نیامده بود.
شفاعت
در قرآن سه نوع آیه در مورد شفاعت وجود دارد. دسته ی اول آیاتی هستند که می گویند همه ی شفاعت ها از آن خداست: « لِّلَّهِ الشَّفَاعَةُ جَمِیعاً» (زمر 44) دسته ی دوم آیاتی هستند که عنوان می کنند در قیامت مطلقاً هیچ شفاعتی نیست: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاکُم مِّن قَبْلِ أَن یَأْتِیَ یَوْمٌ لاَّ بَیْعٌ فِیهِ وَلاَ خُلَّةٌ وَلاَ شَفَاعَةٌ » (بقره254) ای مؤمنین انفاق کنید از آنچه خداوند به عنوان رزق و روزی به شما داده است قبل از اینکه روزی بیاید که معامله و خرید و فروش و دوستی و شفاعتی در آن نباشد. دسته ی سوم آیاتی هستند که به صورت مقید می گویند شفاعت هست. « مَن ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ » (بقره 255). حال ببینیم این آیات به چه صورت به هم مربوطند. اصل شفاعت یعنی چه؟ شفع در مقابل وتر است. (وتر به معنای فرد و شفع به معنای زوج). شفاعت یعنی چیزی را در کنار چیزی قرار دادن و آنرا از فردی بیرون آوردن و در قرآن به این تعبیر به کار رفته است که یکی از سنتهای الهی در کنار یکی دیگر از سنت های خدا قرار گیرد. مثلاً یکی از سنت های الهی این است که هر کس گناه کرد باید نتیجه ی عملش را ببیند. سنت دیگر الهی این است که هرکس توبه کرد خداوند نتیجه ی عمل گناهش را زائل می کند. مثلاً تو مرتکب گناهی شده ای و طبق سنت الهی، قابل مجازات هستی ولی میآیی سنت الهیِ توبه را، کنار سنتِ مجازات برای سیئه می گذاری و آنرا شفیع قرار می دهی و دیگر مجازات عمل را نمی بینی.« لِّلَّهِ الشَّفَاعَةُ جَمِیعاً» یعنی تمام سنت هائی که ما بوسیله ی سنت های دیگر حالاتی را تغییر می دهیم و حالت مناسب شرایط خودمان بوجود می آوریم؛آفریننده ی همه ی این سنت ها خداست. یعنی اگر شخص گناه کرد باید مجازات ببیند و نمی تواند چیزی خارجِ از خدا بیاورد که جلوی مجازاتش را بگیرد. ولی در قیامت این طور نیست یعنی نمی توانی سنتی را کنار سنت های دیگر قرار بدهی و نتیجه ی آنرا تغییر دهی پس اینکه می فرماید در قیامت هیچ شفیعی نیست به این معناست [۱] اما شفاعت هایی که به اذن خدا ممکن است چه هستند؟(دسته سوم): این ها در واقع نوعی دعا برای تکریم خود آن بنده هستند.مثال:تو یک نفر معلم هستی. سر کلاس نشسته ای شاگردی که به درس توجه نمی کند و نظم کلاس را به هم می زند از کلاس اخراج می کنی.مدتی که بیرون می ایستند متوجه می شوی که متنبه شده است و تصمیم می گیری که او را سر کلاس بیآوری ولی مستقیم عمل نمی کنی. شاگرد زرنگ و مودب کلاس را صدا می زنی و می گوئی: تو بیا خواهش کن که من او را ببخشم و سر کلاس بیاورم. منظور از این کار چه بوده است؟ در اینجا تکریم و بزرگداشتِ شاگرد زرنگ کلاس شده است. آیا خلاف رای تو چیزی انجام شده است؟ خیر. خودت خواسته بودی که او را ببخشی ولی به خاطر تکریم شاگرد زرنگ قضیه را منوط به خواهش او می کنی. درقیامت «وَکُلُّهُمْ آتِیهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَرْداً » (مریم 95) تک تک ما با کارنامه اعمالمان پیش خداوند حاضریم.خداوند رو به ما کرده و می فرماید: « اقْرَأْ کَتَابَکَ » (اسراء 14) کتاب زندگی ات را می خوانی سپس بدون کمترین اشتباهی نمره ات را می گیری.طلب نمره ی قبولی و ورود به بهشت برای تو می نمایند.در حالی که قبلاً خداوند چنین تصمیمی درباره ی تو گرفته است اما به خطر تکریم و احترام افراد فوق با درخواست آنها به تو ابلاغ می گردد و به نسبت خدا هم کمترین تغییر حکم و اراده صورت نمی گیرد. والا چطور ممکن است ما قائل به این باشیم که فردی بلند شود و اراده و حکم خدا را تغییر دهد مگر نمی دانیم که « لا تبدیل لکلمات الله» (یونس 64) این مطالب بسیار روشن و آشکار است و چیزی نیست که فقط من گفته باشم. این مطالب در میان آثار گذشتگان هم آمده است اما متأسفانه چون بسیاری از مردم به خاطر آشنا نبودن با زبان عربی از مراجع اصلی خبر ندارند از این مسائل بی¬خبرند. مثلاً شیخ محمد عبده در تفسیر آیه ی « لَّا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرحْمَنُ وَقَالَ صَوَاباً » ( نباء 38) می گوید این که اجازه داده شود کسی در قیامت حرف بزند نوعی بزرگداشت و تکریم است مختص او و خداوند آنرا به هر کسی که بخواهد اختصاص می دهد و آن در خواست او قطعاً اثری در آنچه خداوند اراده کرده است ندارد.
بحثی در مورد عصمت
پیامبران در قسمتهای نبوت و رسالت دارای عصمت هستند اما در قسمت امامت معصوم نیستند در واقع پیامبران در دریافت وحی و در تبیین و تبلیغ وحی معصومند اما وقتی که جنبه ی امامت عملی مطرح است چونکه مرتباً اجتهادات مطرح است و متناسب با شرایط زمان و مکان اتخاذ تاکتیک مناسب مطرح است احتمال اشتباه برای پیامبران منتفی نیست. [1] همچنانکه در قرآن و تاریخ سیره ی مرضیه ی رسول اکرم این قضیه مشاهده می شود. به چند نمونه اشاره می کنم: در ماجرای جنگ بدر، امامتِ پیامبر در جنبه ی نظامی بروز می کند. پیامبر خدا فرمانده ی جنگ است وقتی مکانی را انتخاب می کند که لشکر اسلام در آنجا اردو بزند یک نفر از اصحاب به خدمت می رسد و می گوید:"یا رسول الله اهذا منزل انزلکه الله" ای رسول خدا آیا این جائیست که خدا فرموده است این جا بایستید یا چون شما فرمانده جنگ هستی این تاکتیک جنگی شماست؟. پیامبر می فرمایداین تاکتیک جنگی من است. صحابی می گوید یا رسول الله چاه های بدر در جلوی ما قرار دارند اگر دشمن بتواند ما را عقب براند به چاه ها دسترسی پیدا کرده و ما را در تشنگی خواهد گذاشت؛ پس بهتر است جلوتر از چاه ها اردو بزنیم. پیامبر هم رأی این مرد را قبول کرده و دستور داد آن طرف چاه ها اردو بزنند. در قضیه ی سوره ی عبس، امامتِ پیامبر، ناظر بر جنبه ی تبلیغی قضیه است وقتی تحقق اجرائی آن با این اشکال مواجه می شود که پیامبر به جای اینکه به افرادی که دارای خصوصیات و صفاتی هستند که داعی باید به آنها کار کند، توجه کند؛ نظرش جلب کسانی شده است که داعی نباید خودش را با آنها مشغول کند به شدت مورد عتاب خداوند قرار می گیرد. چون خداوند در سوره ی نازعات تکلیف پیامبر را به این صورت مشخص کرده است: « إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرٌ مَن یَخشَهَا » تو مکلف به انذر کسی هستی که به نسبت قیامت موضع خشیت داشته باشد. حال پیامبر بخاطر حرص شدیدی که به هدایت مردم دارد وقتی به تحلیل جامعه می پردازد می بیند سران مترف و مستکبر قریش چنان مانعی در گرویدن مردم به اسلام پیش آورده اند که اولاً جماعت زیادی از مردم مکه از ترس آنها به سوی اسلام نمی آیند و از طرف دیگر قبایل هم پیش خود می گویند اگر ما مسلمان بشویم دیگر رفت و آمدمان به مکه به خاطر تجارت و زیارت ممنوع خواهد شد. در نتیجه بخاطر این ترس و حسابرسی دنیوی مردم، دعوت خیلی به کندی پیش می رفت در نتیجه پیامبر چندین دفعه سران قریش را جمع کرده و با آنها حرف می زد بطوریکه خیلی از وقتش گرفته می شد. یکی از کسانی که طبق سوره ی نازعات، پیامبر موظف به انزارش بوده (چون مؤمن بوده و از قیامت هم ترس داشته است) نابینائی به نام عبدالله بن ام مکتوم بوده است (از سابقین مهاجرین) این فرد روزی همانند روزهای دیگر جهت گرفتن درس و استفاده بردن از تعلیمات و پرورش های پیامبر به خدمت حضرت می آید که مقارن با تشکیل جلسه پیامبر با سران قریش بوده است. در آنجا وقتی چندین بار، طلبِ درس از پیامبر می کند و پیامبر به او تذکر می دهد که فعلاً بنشینید یکباره پیامبر با چهره ای گرفته (اخم آلود) رو به طرف او می کند در نتیجه آن عتاب شدید در سوره ی عبس نازل می شود: «عبس و تولی ان جاء ه الاعمی» اخم کرد و روی برگرداند وقتی شخص نابینا پیش او آمد. در زبان عربی شدیدترین شیوه ی عتاب و سرزنش آن است که فردی در عین اینکه حضور دارد با صیغه¬ی غائب مورد خطاب قرارگرفته و بعداً دوباره مورد خطاب مستقیم قرارگیرد.«وَمَا یُدْرِیکَ لَعَلَّهُ یَزَّکَّى* أَوْ یَذَّکَّرُ فَتَنفَعَهُ الذِّکْرَى»تو چه می دانی شاید او آمده است برنامه ی جدیدی بگیرد و تو که معلم تزکیه هستی موجب شوی که او زکات و رشد بیشتری پیدا کند و در مسیر تزکیه حرکت کند یا اینکه از مسائل گذشته برای او یادآوری کنی که در نتیجه، موجب نفعش شود. « اما من استغنی فانت له تصدی » تو متصدی کار کسی شده ای که او خود را بی نیاز از دعوت تو می بیند. « و ما علیک الایزکی » و هیچ اشکالی بر تو نیست اگر اینها تزکیه نشوند. « و اما من جاءک یسعی و هو یخشی فانت عنه تلهی»اما کسیکه دارای دو صفت است که تو باید با آنها کار کنی؛ تو غافل از او هستی و با دیگران مشغولی. اولاً شتابان پیش تو می آید [2] ثانیاً ترس از خدا و قیامت دارد. ( انسانهای داعی طبق این آیه باید بیشتر وقت خود را صرف افرادی کنند که دارای دو صفت بالا باشند). «کلاً انّها تذکره » اولین و آخرین حرف زجر و ردع در قرآن خطاب به پیامبر نازل می شود «کلا» یعنی دیگر چنین کاری نکنی. [3] این عتاب و سرزنش شدید نه ناظر بر جنبه ی دریافت وحی است و نه ناظر به جنبه ارسال وحی، بلکه این خطا در انتخاب تاکتیک است. یعنی به جای اینکه امروز در این ساعت با او مشغول باشد با فرد و جمع دیگری مشغول است. مثالی دیگر: مسلمانها در مدینه عازم جنگ هستند عده ای می آیند که اجازه بگیرند و به جنگ نیایند. پیامبر هم به آنها اجازه می دهد. در اینجا خداوند خطاب به پیامبر می فرماید: «عَفَا اللّهُ عَنکَ لِمَ أَذِنتَ لَهُمْ » ( توبه 43) خداوند تو را ببخشد چطور به اینها اجازه دادی که به جنگ نیایند تا اینکه بر تو روشن شود که اینها دروغ می گویند که می آیند اجازه بگیرند و اگر تو هم اجازه نمی دادی باز هم به جنگ نمی آمدند. نمونه ی دیگر: آیه ی 19 سوره ی محمد: «فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنبِکَ وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مُتَقَلَّبَکُمْ وَمَثْوَاکُمْ » احتمال دارد بگویند ذنب پیامبران با ذنب ما قابل قیاس نیست من هم نمی گویم قابل قیاس است اگر آنها خطائی دارند در قسمت های بسیار ریز و کوچک است[4] که اصلاً برای ما گناه محسوب نمی شود ولی در هر حال هم خیر و هم شر به نسبت مقام سنجیده می شود. این هم برای پیامبر گناه است برای همین است که خداوند بنام گناه اسم برده است. ما انسانها روی چهار چیز محاسبه می شویم : نیت، قول، عمل، حال [5] پیامبران در نیات در اوج صدق و اخلاص، در اقوال در اوج سراد قول و در اعمال در اوج صلاح عمل هستند و اگر گاهگاهی ضعفی داشته اند در حالاتشان بوده است. ولی ما انسانها در همه ی موارد فوق، دچار لغزش و خطا می شویم. منظورم این است که با مطرح کردن بعضی خطاها که در احوال پیامبران بیان کردیم نمی خواهیم مقام معنوی آنها را پائین بیاوریم. مقام معنوی پیامبران به عبودیت بالا می رود نه به الوهیت. 1]:] در قسمت نبوت و رسالت هم که عصمت مطرح است در واقع عصمت شخص پیامبر نیست بلکه عصمت وحی است. و وحی است که معصوم میباشد. [2]: چه اشتیاقی از این بالاتر که در اوج خطرات مکه فردی نابینا عصا بدست کوچههای مکه را طی کرده و پیش پیامبر بیاید. [3]: مترادف است با عتابی که در محاوره خودمان میگوئیم: بار آخر ات باشد. [4]: مثلاً اخم کردن پیامبر آنهم برای نابینائی که او را نمیبیند. [5]: حال یعنی حالات مختلف مثل شادی، غم، بی توجهی، اخم کردن، تبسم و غیره ...